Республикасы

ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
 
 
                           Ұлттық
 
білім беру статистикасы
 
                      
және бағалау орталығы
 
54
 
Меншік  түрлері  бойынша  бөлініс  жүйесін  талдау  ТжКБ  мемлекеттік  ұйымдарының 
2010  жылмен  салыстырғанда
 
0,4%  (2  бірлікке
) 
өскен
, 
жеке  меншіктердің  саны  өзгеріссіз 
қалды
. 
ТжКБ  ұйымдары  желісін  дамыту  өз  кезегінде Мемлекеттік  оқу  орындарында білім 
алушылардың  контингентінің
  1,7%-
ға  артуына  жағдай  туғызды.  Егер  2010  жылы  ТжКБ 
ұйымдарында  білім  алушылардың  саны    354  621  адамды
 
құраса,  2011  жылы  олардың 
саны  354  738  адамға  артты.  Бұл  көрсеткіш  керісінше  меншік  нысаны  жекеменшік  білім 
беру  ұйымдары  бойынша  1,22%
-
ға  төмендеді.  Мәселен,  2010  жылы  мұндай  оқу 
мекемелерінде 249 066 адам болса, 2011 жылы 246
 
013 білім алушыны қамтыды.
 
Осыған  байланысты  2011  жылы  ТжКБ
-
ның  Мемлекеттік  және  жеке  меншік  оқу 
орындарының арақатынасы 3/2 құрады.
 
Мемлекеттік тапсырыс шеңберінде колледждерде білім алушылардың контингенті 
республикалық  және  Мемлекеттік  бюджет  есебінен  белгіленген  қаржыландыру  көлемі 
шегінде  анықталады.  ҚР  БҒМ  мәліметтері  бойынша  2011  жылы  республика 
колледждерінде  Мемлекеттік  тапсырыс  бойынша  білім  алушылардың  үлесі  олардың 
жалпы санынан 43,3%
-
ды құрады. Бұл 2010 жылға қарағанда 3,8%
-
ға төмен.
 
2002  жылдан  бері  бала  туу  өсімінің  көрсеткіштері  бойынша  2015
-
2016  жылдары 
білім  алушылар  контингенті  артатынын  болжауға
 
болады.  ТжКБ  ұйымдарында  оқу 
мәртебесін
 
арттыру міндеттері
, 
демографиялық тенденцияны ескере отырып, экономика 
салаларына  кадрлар  инфрақұрылымын  даярлау  жөнінде  қажетті  шаралар  қабылдау 
арқылы шешілуі тиіс.
 
Республикадағы  үдемелі  индустриалды
-
инновациялық
 
даму  аймақтық  тиімді 
орналасуына  қарай  ТжКБ  инфрақұрылымдарын  кеңейтуді    қажет  етеді.  ТжКБ 
қолжетімділігін  қамтамасыз  ету  үшін  мұнай
-
газ  саласына
 
(Атырау  қаласы),  жанармай
-
энергетикалық саласына (Екібастұз қаласы), машина жасау саласына (Өскемен қаласы), 
қайта
 
өңдеу саласы (Шымкент қаласы)
  
кадрларын даярлау мен қайта даярлау бойынша 
Аймақаралық  орталықтарды  пайдалануға  беру  және  Астана  мен  Алматы  қалаларында 
әлемдік деңгейдегі колледждерді жобалауды аяқтау қажет.
 
 
Мамандарды даярлау құрылымы
 
ТжКБ ұйымдарының міндеті 
– 
еңбек нарығында бәсекеге қабілетті, азаматтық және 
адамгершілік сапалары жоғары, білікті мамандар мен жұмысшы кадрлар даярлау арқылы 
аймақтардағы  әлеуметтік  және  экономикалық  мәселелерді  шешу.  Білім  беру  үдерісін 
ұйымдастыруға қойылатын негізгі талаптардың бірі
 
маманға деген әлеуметтік
 
тапсырысты 
үйлестіру және тұлғаның қажеттілігіне бейімдеу.
 
ҚР
 
Статистика  агенттігі  мәліметтері  көрсеткендей,  «Экономика»  бағыты  бойынша 
білім алушылар үлесі 2010 жылға қарағанда бұл көрсеткіштің 3,7%
-
ға төмендеуі үрдісінде 

ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
 
 
                                                                                                                                        Ұлттық
 
білім беру статистикасы
 
                                                                                                       
және бағалау орталығы
 
55
 
осы  білім  деңгейіндегі  кадрларды  даярлаудың  басқа  да  бағыттарымен  салыстырғанда 
                
ең жоғары әрі тұрақты (26,3
%
) болып табылады (2.3.1
-
сурет).
  
2.3.1-
сурет.  ТжКБ  оқу  мекемелеріне  білім  алушыларды  салалық  топтар  бойынша  орналастыру,
  2011 
жыл
 
 
Дереккөз: ҚР статистика Агенттігінің
 
мәліметтері
 
«Құрылыс»  бағыты  бойынша  бұл  көрсеткіш  төмендеген  (2010  жылы 
–  6,1%,                
2011  жылы 
–  5,9%
).  Керісінше  «Құқық»  салалық  тобы  бойынша  білім  алушылар  үлесі 
артты (2010 жылы 
– 1,1%, 2011 
жылы 
– 4,5%). 
«Білім»  (2010  жылы 
–  5,6%
,  2011  жылы 
–  15,9%
),  «Денсаулық»  (2010  жылы 
–               
6,6%
,  2011  жылы 
–  10,2%
)  топтарында  білім  алушылардың  үлесі  өскені  байқалады. 
«Көлік»  бағыты  бойынша  білім  алушылардың  үлесі
  0,5%-
ға  (2010  жылы 
–  8,5%), 
«Ауылшаруашылық» бағыты бойынша 0,3 %
-
ға артты (2010 жылы 
– 8,3%). 
2011  жылы  ТжКБ  жүйесі
 
бітіріп  шығушылардың  жалпы  көлемі  182
 
533  адамды 
құрады, оның ішінде КЛ
-
де 
– 
42885, колледждерде 
– 
139 648. Бұл көрсеткіш 2010 жылмен 
салыстырғанда (191 236) 8
 
703 адамға
 
қысқарған. 
 
Ақылы  негізде  ТжКБ  жүйесін  бітіріп  шығушылар  көрсеткіші  10
 
286  адамға 
төмендесе,  бюджеттік  негізде  2010  жылмен  салыстырғанда  1584  адамға  өскені 
байқалады. 
 
Соңғы  жыл  оқитын  білім  алушылардың  білім  сапасы  білім  берудің  кез  келген 
ұйымдары
 
жұмысының  нәтижелілігін  көрсетеді.  Мұнда  көрсеткіштің  жақсарғаны 
байқалады. Мәселен, 2011 жылы үздік диплом алған КЛ түлектерінің үлесі 2010 жылмен 
салыстырғанда 0,7 %
-
ға жоғары. Бұл ТжКБ оқу мекемелері түлектерінің еңбекке орналасу 
мақсатында әрі қарай жоғары сапалы білім алуға деген қызығушылығын көрсетеді.
 
Үздік
 
диплом  алған  колледж  түлектерінің  үлесі  2010  жылғы  деңгейде  қалған 
                
(2010  жылы 
–  11,4%
,  2011  жылы 
–  11,5%
).  Аймақтардағы  көрсеткіш  Астана  қаласы, 
4%
19%
6%
2%
9%
9%
20%
10%
0%
1%
4%
16%
Өнеркәсіп
Құрылыс
Байланыс
Көлік
Ауылшаруашылық
Экономика
Денсаулық
Дене шынықтыру және спорт
Өнер және мәдениет
Құқық 
Білім
т.б.

ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
 
 
                           Ұлттық
 
білім беру статистикасы
 
                      
және бағалау орталығы
 
56
 
Шығыс Қазақстан, Ақмола облыстарында жоғары әрі мұнда тұрақты жағдай қалыптасқан, 
ал Солтүстік Қазақстан облысындағы көрсеткіш 7,
6%-
дан аспай тұр (2.3.2
-
сурет).
 
2.3.2-
сурет. Үздік диплом алған колледж түлектерінің үлесі, %
 
 
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері  
 
Белгіленген  жоғары  разряд  алған  КЛ  түлектері  үлесінің  тұрақты  жоғары 
көрсеткіштері  Павлодар  (30,7%)  облысында,  Астана  (27,4%)  және  Алматы  (27,9%) 
қалаларында.  Оңтүстік  Қазақстан  (5,7%),  Алматы  (5,9%)  және  Қызылорда  (6,3%) 
облыстарында  бұл  көрсеткіш  2010  жылмен  салыстырғанда  төмендеген  (қосымша, 
                
2.3.3-
сурет
). 
Басқа  аймақтар
 
салыстырғанда  республика  бойынша  ең  төменгі  көрсеткіштер 
Маңғыстау (10,1%), Оңтүстік Қазақстан (10,1%) облыстарында, сондай
-
ақ Алматы (10,2%) 
қаласында. 
 
2.3.3-
сурет. Белгіленген жоғары разряд алған КЛ түлектерінің үлесі, %
 
 
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері  
 
11,4 11,9
13,2
12
11,4 11,7
13,7
9,5 10,7
10,1
10,1
10,8
8,1
12,7
15
10,2
13,2
10,8
12,8
11,2
12,7
10,7
12,4
10,1
11,2 10,7
9,7
10,9
7,6
13
15
11,6
2010
2011
19,9
12
6,6
16,7
11,2 10,1
19,9 19,8
11,9
29,8
6,6
29,6
8,8
16,8
32,4
27,6
20,7
11
5,9
22,4
14,7
21,9 20,9
17,5
6,3
26,8
5,7
30,7
12,4
17
27,4 27,9
2010
2011

ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
 
 
                                                                                                                                        Ұлттық
 
білім беру статистикасы
 
                                                                                                       
және бағалау орталығы
 
57
 
Түлектерді жұмысқа
 
орналастыру
 
ТжКБ  жүйесі  түлектерінің  бастапқы  әлеуметтену  жағдайын  лайықты  қамтамасыз 
ету  өзекті  мәселелердің  бірі  болып  қала  береді.  ТжКБ  ұйымдары  түлектерін  еңбекпен 
қамту  ісінде  әлі
 
де  төмен  көрсеткіштік
 
күйі  байқалады.  Мәселен,  2010  жылмен 
салыстырғанда  2011  жылы  бұл  көрсеткіш  0,9%
-
ға  төмендегенін  көреміз  (2010  жылы 
– 
61,4%
, 2011 жылы 
– 60,3%). 
Еңбекпен қамтудың өсу тенденциясының жоғары көрсеткіші Ақтөбе (2010 жылы 
– 
71,3%, 2011 
жылы 
–  72,9%
)  және  Ақмола  (2010  жылы 
–  65,4%
,  2011  жылы 
–  70,5%) 
облыстарында байқалады
. 
ҚР
 
БҒМ  мәліметтері  бойынша  2011  жылы  ТжКБ  жүйелері  түлектерінің  жалпы 
санынан  60%
-
ы  еңбекпен  қамтылды,  20%
-
ы  ЖОО
-
да  (2010  жылы 
– 
31967  адам,  бұл 
20,3%-
ды  құрайды),  1,6%
-
ы  колледждерде  оқуды  жалғастыруда,  3,4%
-
ы  Қазақстан
 
Республикасы қарулы күштері қатарына
 
шақырылған, 0
,9 %-
ы республикадан тыс жерде.
 
ТжКБ 
 
жүйесі 
 
бітірушілерінің  жұмыспен  қамтылу  мәселесін  шешу  үшін  нарықтың 
маманға  деген  сұранысын  болжаудың    әдіснамасын  әзірлеп,  сондай
-
ақ  оларға 
қызығушылық  танытқан  мемлекеттік  органдардың  қатысуымен  мансаптық
 
өсу 
орталықтарын құру мүмкіндігін қарау керек. 
 
2011  жылы
 
ТжКБ  ұйымдарына
 
217 
096  білім  алушы  қабылданды  (2010  жылы 
- 
216860), олардың ішінде 123,0 мыңы 
– 
ақылы негізде, 94,1 мыңы 
– 
Мемлекеттік тапсырыс 
бойынша  оқиды.  Осы  орайда  Мемлекеттік  оқу  мекемелеріне  126
 
281  (2010  жылы 
–                  
126 604), жекеменшік ұйымдарға 90815 талапкер (2010 жылы 
- 
90256) қабылданды.
 
Мемлекеттік  КЛ  және  колледждерге  қабылданған  білім  алушылардың 
аймақтардағы
 
жоғары  көрсеткіші  Оңтүстік
 
Қазақстан,  Қарағанды  және  Шығыс  Қазақстан 
облыстарында  байқалады.  Ал,  Алматы  және  Астана  қалаларында  меншік  нысаны 
жекеменшік білім ұйымдарына түсу үрдісі байқалады 
 
Жұмысшы  мамандығының  мәртебесін  арттыру  мақсатында  оқушылар  арасында 
кәсіби бағдар беру және ақпараттық
-
түсіндіру жұмыстарын күшейтіп, сондай
-
ақ оқытудың 
әдістері  мен  бағдарламаларынының  сабақтастығын  қамтамасыз  ету  қажет.  Аймақтық 
қажеттілігін  есептей  отырып  жергілікті  атқарушы  органдарға  техникалық  және 
технологиялық  мамандықтар  бойынша  мамандарды  даярлауға  мемлекеттік  тапсырысты 
қайта қарау
 
ұсынылады
. 
 
Инженерлік
-
педагогикалық 
 
кадрлар
 
ҚР
 
БҒМ стартегиялық құжаттарындағы міндеттерге сәйкес экономика салаларына 
мамандар даярлау инфрақұрылымын дамыту үшін
 
педагог кадрлар құрамын жаңартуды, 
оқу
-
білім процесіне өндірістік оқудың жоғары білікті шеберлерін тартуды талап етеді.
 

ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
 
 
                           Ұлттық
 
білім беру статистикасы
 
                      
және бағалау орталығы
 
58
 
2011  жылы  ТжКБ  жүйесінде  45
 
655  педагог  қызметкер  жұмыс  істейді.  Олардың 
көпшілігі колледждерде 
– 35 
641 (78) және КЛ
-
де 
– 10 014 (22). 
Жеке меншік колледждердің жабылуы педагог қызметкерлер санының төмендеуіне 
себеп  болды.  Мәселен,  2010  жылы  олардың  саны  32
 
218  болса,  2011  жылы 
                       
28 
360 адамды құрады. Бұл жалпы көлемнің 12%
-
ын құрайды. Соңғы жылдары төмендеу 
үрдісі байқалады.
 
Педагог  кадрлар  жалпы  санының  12
%-
ы  (5682  адам)
– 
өндірістік
 
оқу  шеберлері. 
Педагог  кадрлардың  сапалық  көрсеткіштері 
–  527-
сі  жоғары  санатты  және  831
-
і  бірінші 
санатты оқытушылар. Осыған байланысты инженер
-
педагог кадрлардың сапалық құрамы 
жалпы санының 24 %
-
ын құрайды. 
 
Колледждерде  өндірістік  оқу  шеберлерінің  сапалық  құрамы  2010  жылмен 
салыстырғанда 1,2 %
-
ға төмендеген (2010 жылы 
– 
26,3%, 2011 жылы 
– 
25,1%). Керісінше 
бұл көрсеткіш КЛ
-
де өткен жылмен салыстырғанда 3,7 %
-
ға артты (2010 жылы 
–  20,9%, 
2011 жылы 24,6%).
 
Колледждерде жоғары және бірінші санатты оқытушылардың азаюы еңбекақының 
төмендігіне  және  оқу  жүктемесі  көлемінің  нормативті  реттелуіне  байланысты 
                 
(1,5 
оқу  сағатынан  көп  емес).  Өндірістік  оқу  шеберлерінің  сапалық  құрамын 
салыстырмалы  талдау  нәтижесі  бұл  көрсеткіштің  өсу  тенденциясы  болмашы  екенін 
көрсетеді.  2010  жылы  колледждер  жүйесінде  жоғары  санатты  оқытушылардың  үлесі 
  
9,6%-
ды,  2011  жылы  10,1%
-
ды  құрады.  Осыған  ұқсас  жағдай  2010  жылы  КЛ
-
де 
                       
12,9  %  болса,  2011  жылы  9,8%
-
ды  құрады.Осыған  байланысты  колледждерде  өндірістік 
оқу шеберлерінің сапалық құрамы КЛ
-
ге қарағанда 0,5 %
-
ға жоғары.
 
КЛ  оқытушыларының  жалпы  сапалық  құрамнан  2,6%
-
ға  төмендегені  байқалады. 
Мәселен, 2011 жылы бұл көрсеткіш 43,7%
-
ды, 2010 жылы 46,3%
-
ды құрады.
 
Осы орайда 
жоғары  санатты  оқытушылардың
 
үлесі  0,6
%-
ға  артты,  керісінше  бірінші  санатты 
оқытушылардың сапалық құрамының көрсеткіші 3,2 %
-
ға төмендеді.
  
Оқу  мекемелерінде  кадр  құрамының  қартаюы,  жоғары  білікті  және  болашағы  бар 
оқытушылардың  жұмыстан  кету  үрдістері  сақталуда.  Еңбекақының  төмендігі  және 
техникалық,
 
кәсіптік білім беру жүйелерінің педагог қызметкерлеріне арналған әлеуметтік 
пакеттің  жеткіліксіздігі  салдарынан  жас  мамандардың  келуі  бәсеңдеді.  Өндірісте 
тағылымдамадан  өту  және  арнайы  пән  оқытушылары  мен  өндірістік  оқу  шеберлерінің  
біліктіліктерін
  
жоғарылату жүйесі жоқ
. 
ТжКБ (колледждер) ұйымдары педагог қызметкерлерінің жас көрсеткіштерін талдау 
нәтижесі  55
-
тен  64  жасқа  дейінгі  оқытушылар  үлесі  2,1%
-
ға  төмендегенін  көрсетті. 
                     
64 жастан асқан педагогтер үлесінің көрсеткіші өткен жылғы деңгейде қалған
. 
Сонымен  қатар 
  «25-
ке  дейінгі»  жас  категориясындағы  педагог  қызметкерлердің 
үлесі 0,6 %
-
ға (2010 жылы 
– 
11,5%, 2011 жылы 10,9%), «25
-
тен 34 жасқа дейінгі» 2,6%
-
ға 

ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
 
 
                                                                                                                                        Ұлттық
 
білім беру статистикасы
 
                                                                                                       
және бағалау орталығы
 
59
 
(2010 жылы 
– 
29,3%, 2011 жылы 
– 26,7%), «35-
тен 44 жасқа дейінгі» 0,5%
-
ға (2010 жылы 
– 
22,5%,  2011  жылы  22,0%)  төмендегені  байқалады.
 
Республиканың  индустриалды
-
инновациялық дамуы үшін мамандар даярлауға қойылатын жаңа талаптар ТжКБ жүйесінің 
инженерлік
-
педагогикалық кадрлар біліктілігін тұрақты арттыруды талап етеді.
 
2011  жылы  ТжКБ  жүйесінде  6270  инженер
-
педагог  қызметкерлер(ИПҚ)  біліктілігін 
арттырды,  оның  ішінде  1324
-
і  РБ  есебінен  өтті.  Кәсіби жоғары  дайындық деңгейін  талап 
ететін  өзгермелі  әлеуметтік
-
экономикалық  талаптар  мен  міндеттерге  байланысты  ТжКБ 
жүйесі
 
педагог  кадрлары  біліктіліктерін  Облыстық  біліктілікті  жетілдіру  институттарында, 
Республикалық білім беру жүйесіндегі жетекшілер мен ғылыми педагог кадрлар біліктілігін 
арттыру институтында, аймақаралық, аймақтық
 
және шетел орталықтарында, семинарлар 
мен курстарда үздіксіз арттырады
. 
 
Экономика 
сұраныстарына сай
 
ТжКБ мазмұнын жаңарту
 
Білім  беруді  дамытудың  2020  жылға  дейінгі  Мемлекеттік  бағдарламасына  сәйкес 
қоғамның
 
және  экономиканың  индустриалды
-
инновациялық  дамуының  сұраныстарын 
және  әлемдік  білім
 
кеңістігіне  кірігуін  ескере  отырып,  ТжКБ  жүйесін  жаңартудың  басты 
міндеттерінің бірі техникалық және кәсіптік білім мазмұнының құрылымын жаңарту болып 
табылады.
 
Осы  бағытта  жасалатын  алғашқы  қадамдардың  бірі 
– 
салалық  кеңестер, 
қауымдастықтар  мен  ірі  компаниялар,  оқу
-
әдістемелік  бірлестіктер  мен  ТжКБ  оқу 
мекемелерінің  ұсыныстарын  ескере  отырып,  техникалық  және  кәсіптік,  орта  білімнен 
кейінгі білім кәсіптері мен мамандықтар Жіктеуішіне өзгерістер енгізу («Техникалық және 
кәсіптік,  орта  білімнен  кейінгі  білім  кәсіптер  мен  мамандықтар  жіктеуіші»  2011  жылғы 
                    
18 наурыздағы Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі 
Техникалық реттеу және метрология комитеті төрағасының № 115 бұйрығымен бекітілді).
 
2011  жылы  халықаралық  сарапшылар  мен  жұмыс  берушілердің  қатысуымен 
құзыреттіліктер  шеңберінде  Мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім  стандарттары (МЖМБС) 
әзірленді.  Құзыреттілік 
– 
маманның  білім,  білік  және  тәжірибе  бірлігінің  аясында  кәсіптік 
міндеттердің  белгілі  бір  жиынтығын  шешу,  әрекет  ету,  жүріп  тұру  дағдыларының 
қабілеттілігі.  Жаңа  МЖМБС  еңбек  нарығының  сұраныстары  мен  бір  мамандық  бойынша 
бірнеше біліктілік деңгейін алу мүмкіндігіне бағытталған.
 
Еңбек  нарығының  болжамдық  сұраныстарына  сәйкес  ТжКБ
-
нің  65  мамандығы
 
бойынша білім беру және 720 арнайы пәндер бойынша оқу бағдарламалары дайындалды. 
Үлгілік  оқу  жоспарлары  мен  бағдарламаларын  әзірлеуге  «Қазақстан Республикасындағы 
кәсіптік және техникалық білімді қолдау» Еуропалық одағы, Кәсіптік даярлау және оқыту 
орталығы
 
(RKK,  Норвегия),  т.б.  жобалардың  әлеуметтік  серіктестері  мен  халықаралық 
сарапшылар тартылды.
 

жүктеу 13.19 Kb.

Поделитесь с Вашими друзьями: