Республикасы
жүктеу 13.19 Kb. Pdf просмотр
|
- Навигация по данной странице:
- ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
- 1.1.2- сурет. Жас ерекшеліктері бойынша халықтың құрылымы
- 1.1.2- кесте. Білім беру деңгейлері бойынша мемлекеттік шығыстардың құрылымы, мың теңге Білім беру деңгейлері 2010 2011
- 1.1.3- сурет. ҚР жоғары оқу орындарының студенттеріне оқу төлемақысы үшін кредиттер беру сызбасы
- 1.2. Қазақстанның білім беру жүйесі: Халықаралық бағалау
- 1.2.1- кесте. Динамикадағы ЖБИ (ДЭФ) рейтингісі
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығы 10 Адами ресурстардың әлеуеті мемлекеттің экономикалық өсуінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Демографиялық процестер білім берудің барлық деңгейлерінде білім беру саясатының табысты жүруіне барынша әсерін тигізеді. ҚР Статистика агенттігінің мәліметтері бойынша 2012 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша елдегі халықтың жалпы саны 16,7 млн. адамды құрайды. 2011 жылмен салыстырғанда бұл көрсеткіш 1,4% - ға көбейген. 2011 жылдың басынан бастап 2012 жылдың 1 қаңтарына дейін халықтың жалпы өсуі 233 мың адамды құрады, оның ішінде қала халқы – 153,5 мың адам, ауыл халқы - 79,5 мың адам. Осыған сәйкес халық санының өсуі негізінен халықтың табиғи өсуі есебінен орын алды (221,8 мың адам). 2011 жылы республика халқының жалпы санынан ауыл халқының үлесі 2010 жылы төмен (0,5%) (1.1.2 - сурет). 1.1.1- сурет. Қаладағы және ауылдағы халық үлесінің арақатынасы Дереккөз:ҚР Статистика агенттігінің мәліметтері Республиканың білім беру жүйесінің дамуы урбанизация үдерісінің жалғасуымен түсіндіріледі. Қалалық халықтың үлесі 55 % құрайды.Бұндай «қалалық жарылыс» Астана және Алматы қалаларына тән. Сонымен қатар субурбанизация (қалалық өмір салтының қала маңына тарауы) үдерісі, республикадағы моноқалаларды қолдау бойынша мемлекеттік саясаттың салдары болып табылады. Аймақтар бойынша ауыл халқы санының үлесі Оңтүстік Қазақстан облысында үлкен көрсеткішке ие – 2,621 миллион адам (15,7%). 2011 жылы аймақта туу есебінен табиғи өсім (қайтыс болғандарды қоспағанда) 64 141 адамды құрады. Бұл республика бойынша ең жоғары көрсеткіш . Демографиялық үдеріс білім берудің дамуына әсер етуде аса маңызды фактор ретінде, халықтың құрамын қалпына келтірумен ғана емес, сондай - ақ ол бір жас тобынан келесі жас тобына өтумен де сипатталады. Халықтың туу деңгейі өсімінің оң үрдісі 54,35% 54,50% 54,66% 45,70% 45,50% 45,34% 2009 жыл 2010 жыл 2011 жыл Қала халқы ауыл халқы ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығы 11 сақтала отырып, 0 жастан 15 жас аралығындағы балалардың саны 2010 жылмен салыстырғанда 54 296 адамға өскен (2010 жылы – 4 290 054, 2011 жылы – 4 344 350). ҚР Статистика агенттігінің мәліметтері бойынша 0- ден 34 жастағы білім беру қызметтінің әлеуетін пайдаланушы халықтың жас деңгейі 9 845 789 адамды құрады (1.1.2- сурет). 1.1.2- сурет. Жас ерекшеліктері бойынша халықтың құрылымы Дереккөз: ҚР Статистика агенттігі Республикада макроэкономикалық жағдайдың жақсаруына байланысты жұмыссыздар деңгейінің көрсеткіші 0,4 % - ға азайған. Экономиканың өсуі экономикалық белсенді халықты еңбек нарығындағы қамтылу деңгейі 0,4% - ға дейін артуына мүмкіндік берді. Жаһандану жағдайында еңбек ресурстары маңызды роль атқарады, өйткені республиканың экономикалық белсенді халқының құрамдас бөлігі болып табылады. Бүтіндей алғанда адам әлеуетінің және еңбек ресурстарының сапалық жағынан арту үрдісі байқалады, бұл білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың жүзеге асуы нәтижесінің салдары. Білім беруді қаржыландыру Білім беруді дамытудың 2020 жылдарға дейінгі Мемлекеттік бағдарламасын іске асырудың басым бағыттарының бірі білім беру қызметтеріне бірдей қолжетімділікті қамтамасыз етуге бағытталған білім беру жүйесін қаржыландыру болып табылады. Білім сапасын арттыруға және қолжетімділікке бағытталған білім беру жүйесін қаржыландырудың жаңа тетіктерін әзірлеу міндеттері айқындалған. Жыл сайын республикада білім беруді қаржыландыру ұлғайып келеді (1.1.2 - кесте ). Осыған сәйкес ІЖӨ - ге қатысы бойынша мемлекеттік қаржыландырудың көлемі 3,8 % - ға кеміген. 1 656 535 1 238 493 1 136 310 1 430 345 1 651 032 1 419 670 1 254 935 1 695 425 1 272 152 1 125 719 1 397 057 1 643 322 1 450 711 1 261 403 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 Барл ығ ы, ад ам Жас ерекшелігі, жасы 2010 год 2011 год жыл жыл ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығы 12 2011 жылы мемлекеттік бюджеттің шығыстар құрылымы білім беру деңгейлері бойынша ІЖӨ пайыздарымен мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінде бұл көрсеткіштің көбейгенін көрсетіп отыр (1 .1.2- сурет). 1.1.2- кесте. Білім беру деңгейлері бойынша мемлекеттік шығыстардың құрылымы, мың теңге Білім беру деңгейлері 2010 2011 Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту 63 332 93 590 ІЖӨ - ге % 0,3 0,4 Жалпы орта білім 423 702 509 962 ІЖӨ - ге % 2,2 1,9 Техникалық және кәсіптік білім 51 434 72 466 ІЖӨ - ге % 0,3 0,3 Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім 73 429 89 076 ІЖӨ - ге % 0,4 0,3 Басқа да білім беру бағдарламалары 185 517 235 191 ІЖӨ - ге % 1,0 0,9 Барлығы 797 414 1 000 285 ІЖӨ - ге % 4,1 3,8 Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері Аймақтарда білім беруге бөлінетін жергілікті бюджет шығысының негізгі үлесі жалпы орта білімге тиесілі. Оңтүстік Қазақстан және Алматы облыстарындағы ( халықтың тығыздығынабайланысты ) бұл өңірлерде білім берудің аталған деңгейіне жергілікті бюджеттен қаржы бөлу пайызы жоғары. Білімге бөлінетін бюджет қаражатының көп бөлігі – 70%- дан астамы, педагог қызметкерлердің еңбекақысын төлеуге тиесілі. Елбасының жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру шеңберінде өткізілетін іс - шаралар нәтижесінде бюджеттік саладағы педагог қызметкерлердің еңбекақысы бірнеше рет өсті. Соңғы он жылда мұғалімдер мен оқытушылардың жалақы мөлшері орта есеппен 4 есеге артты. 2011 жылдың 1 қыркүйегінен бастап жалпы білім беретін мектеп, интернаттық ұйымдар, жетім - балаларға білім беру ұйымдарының мұғалімдерінің, сондай - ақ балабақша, жетім балаларға білім беру ұйымдары, кәмелеттік жасқа толмағандарды бейімдеу орталықтарының тәрбиешілеріне кәсіби категорияларына қосымша төлем өскен. Техникалық және кәсіби білім беру ұйымдарының шеберлеріне өндіріске баулуға үйретуді ұйымдастырғандары үшін базалық қызметтік еңбекақысына қосымша 100 пайыздық үстемақы төлеу бекітілген. Халықтың әлеуметтік аз қамтылған топтарынан шыққан студенттерді оқытуға жеңілдетілген несиелендіру бағдарламасын іске асыру жалғастырылды. Аталған бағдарламаны іске асыру мақсатында «Самұрық - Қазына» ұлттық әл - ауқат қоры» АҚ «Қаржы орталығы» АҚ - ның 100% кепілдігімен студенттерге/магистранттарға білім беру ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығы 13 кредиттерін ұсынды. Аталған бағдарлама бойынша жеңілдетілген кредиттер сыйақы мен негізгі қарызды өтеуге жеңілдетілген кезең бере отырып, 17 жылға дейінгі мерзіммен 9%- бен беріле бастады. 2011 жылы 1 млрд. - тан астам теңгеге кредиттер бойынша 5 мыңнан астам кепілдік берілді (1.1.3 - сурет). 1.1.3- сурет. ҚР жоғары оқу орындарының студенттеріне оқу төлемақысы үшін кредиттер беру сызбасы (3) кепілдік беру (2) Өтінім беру « Қаржы орталығы » АҚ (1) Құжаттарды ұсыну Дереккөз: «Қаржы орталығы» АҚ Мемлекеттік білім берудің жинақтау жүйесі Білім беруді дамытудың 2020 жылға дейінгі Мемлекеттік білім беру бағдарламасында қарастырылған білім беру жүйесіне Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесін (МБЖЖ) енгізу маңызды әлеуметтік сипатқа ие болды. Әлемде осыған ұқсас жүйе өз тиімділігін дәлелдеді және халық оны белсенді түрде пайдалануда. АҚШ - тағы «Есептер 529» бағдарламасы азаматтарға жоғары білім алу үшін қаражат жинауға мүмкіндік береді. Осы оқуға төлемақы төлеу бағдарламасы, салықтық жеңілдіктерге құқық бере отырып (Qualified Tuition Programs, QTPs), 100 млрд. доллардан аса көлемдегі қаржымен қолма - қол жұмыс істейді. 2011 жылы МБЖЖ - ны әзірлеу және енгізу жөніндегі іс - шаралар іске асырылды, сондай - ақ актуарийлік есеп жүргізілді, МБЖЖ - ның қаржылық - экономикалық үлгісін жасады. «Мемлекеттік білім берудің жинақтау жүйесі туралы» және «Мемлекеттік білім берудің жинақтау жүйесінің мәселелері бойынша кейбір заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заң жобалары әзірленді. Білім беруді дамытудың 2020 жылға дейінгі Мемлекеттік бағдарламасының бірінші кезеңін іске асыру бейінді мектептер үшін жан басына шаққандағы нормативтік қаржыландыру әдістемесін әзірлеуді қарастырады (ЮНИСЕФ жобасы). Мемлекет « Қаржы орталығы » АҚ (4) Кепілдік беру туралы өтінімдерді қарастыру – 50-100% Студенттер ( қарыз алушы ) (4) Кредиттерді ресімдеу және ұсыну Әріптес банктер (2) Құжаттар пакетін қарау ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығы 14 2011 жылы халықаралық тәжірибені және мектеп бюджетін анықтайтын заңнамалық нормативтерді зерделеу негізінде республика мектептерінің нақты шығысына талдау жүргізді. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңына орта, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының жан басына қаржыландыру тетігін пайдалануға мүмкіндік беретін қажетті толықтырулар енгізілді. Орта білім беру ұйымдарын жан басына шаққанда нормативтік қаржыландыруды есептеудің Әдістемесі әзірленді. 2012 жылы бірқатар аймақтарда аталған әдістемені сынақтан өткізу жөніндегі дайындық жұмыстарын жүргізу жопарлануда. ТжКБ ұйымдарының жан басына қаржыландыру есептеулерінің әдістемесі Дүниежүзілік банктің қарызы шеңберінде әзірленеді. ТжКБ ұйымдарының жан басына қаржыландыру есептеулерінің әдістемесін сынақтан өткізу 2013 - 2014 жылдары екі аймақтың базасында өткізу жоспарлануда. Жан басына шаққандағы қаржыландыру сапалы білім беруге қолжетімділікті және бюджеттік қаражатты тиімді пайдалануды арттыруға мүмкіндік береді. Нормативтік жан басына шаққанда қаржыландыру – мектеп бюджеті оқушылар санына және қаржыландыру нормативтеріне байланысты анықталатын, ал мектеп шығыстарды жоспарлауда дербестік алатын жүйе. ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығы 15 ДЭФ – бұл тәуелсіз халықаралық ұйым. 1971 жылы негізі қаланған. Штаб - пәтері Женева (Швейцария) қаласында орналасқан.Қызметінің негізгі нәтижелерінің бірі жыл сайынғы жаһандық бәсекеге қабілеттілік туралы Есебі болып табылады. 1.2. Қазақстанның білім беру жүйесі: Халықаралық бағалау Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 - 2020 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасында негізгі мақсат – білім берудің бәсекелестікке қабілеттілігін арттыру, экономиканың тұрақты дамуы үшін сапалы білім беруге қол жетімділікке жету адам капиталын дамыту арқылы қамтамасыз етілуі қажет деп белгіленген . Қазіргі замандағы жағдайда білім берудің бәсекелестігіне елдің даму болашағы мен әл - ауқатының көрсеткіші, мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігіне кепіл болуы талап етіледі. Жаһандану қазіргі әлемдік үдерістің қайнар көзі болып табыла отырып, мемлекеттер, мәдениеттер, экономика арасындағы бәсекелестіктің артуы ғана емес, бірігу, ынтымақтастықтың артуымен де сипатталады. Үш негізгі орталықтар – Гарвард университетінің Стратегия және бәсекеге қабілеттілік институты (АҚШ), Халықаралық менеджементті дамыту институты (ХМДИ) және Дүниежүзілік экономикалық форум (ДЭФ) әлем елдерінің бәсекеге қабілеттілігін анықтайды және даму үрдісін зерттейді. Барлық елдер үшін осы рейтингтегі орын дамудың негізгі көрсеткіші болып табылады. Елдің бәсекеге қабілеттілік рейтінгісі жыл сайынғы Дүниежүзілік экономикалық форум ұсынған Жаһандық Бәсекеге қабілеттілік индексі (ЖБИ) арқылы анықталады. Экономикалық дамуының түрлі деңгейлерінде орналасқан 113 айнымалы әлем елдеріне бәсекеге қабілеттілігін егжей - тегжейлі сипаттайды. Айнымалылардың жиынтықтың үштен екісі компания басшыларының жаһандық пікіртерім қорытындысынан құралады. Ол зерттеліп отырған елдердің бизнестік - ахуалына әсер ететін кең көлемді факторларды қамту және оның үштен бірі жалпыға қолжетімді көздерден алынған деректер (халықаралық ұйымдардың тұрақты негізінде жүзеге асырылатын зерттеу нәтижелері мен статистикалық мәліметтер). Статистикалық мәліметтердің провайдерлері халықаралық ұйымдар, Дүниежүзілік банк, Халықаралық Валюталық Қор, ЮНЕСКО және тағы басқалары, сондай - ақ, елдің ұлттық статистикалық мәліметтер базасы болып табылады. Ұлттық бәсекеге қабілеттілікті анықтайтын барлық айналмалы 12 бақылау көрсеткіштеріне біріктірілген: 1) Институттар; 2) Инфрақұрылымдар; 3) Макроэкономикалық орта; ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығы 16 4) Денсаулық сақтау және бастауыш білім; 5) Жоғары білім және кәсіби даярлық; 6) Тауар мен қызмет нарығының тиімділігі; 7) Еңбек нарығының тиімділігі; 8) Қаржы нарығының дамуы; 9) Технологиялық деңгей; 10) Нарық өлшемі; 11) Компаниялардың бәсекеге қабілеттілігі; 12) Инновациялық әлеует. Әр индикатордың жеке негіздемесі болады және ол басқа индикаторлардың жағымды және жағымсыз жақтарын күшейте немесе әлсірете алады. Мысалы, елдің инновациялық әлеуетінің көрсеткішінің артуы (12 индикатор) елдегі жоғары білімді, индикаторлық үлесінің артуынсыз екіталай (4 және 5 индикаторлар), елдегі зерттеуді (8 индикатор) қаржыландыруға барабар талаптарсыз - ақ бұл , - технологиялық (9 индикатор) деңгейді арттыра алады. Рейтингке қатысушы барлық елдер үш топқа бөлінеді: өндіріс факторлары есебінен дамушы, ресурстарды тиімді пайдалану есебінен дамушы және инновациялық қызмет есебінен дамушы. Зерттеумен қамтылған әрбір ел үшін, индексті есептеуге пайдаланатын талдау негізінде анықталған ең беделді бәсекелестігінің артықшылықтықтары мен кемшіліктері бойынша және жалпы тұғырының нақты қорытындысы бойынша ұлттық экономикасы егжей - тегжейлі сипатталатын есепті құрастырады. Дүниежүзілік экономикалық форумның (жылдар динамикасы) ЖБИ рейтингісіне қатысатын мүшелер санының өсу үрдісі байқалады(1.2.1 кесте) . 1.2.1- кесте. Динамикадағы ЖБИ (ДЭФ) рейтингісі жылдар 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Елдер саны 122 125 131 134 133 139 142 144 Қазақстан тұғыры 51 56 61 66 67 72 72 51 2012 ж. ЖБИ рейтінгісінде Швейцария көшбасшы болып отыр. Сәйкесінше Сингапур мен Финляндия екінші және үшінші орында. Тізімнің бірінші ондығында Солтүстік және Батыс Еуропа елдері басымдыққа ие болуын жалғастыруда: жоғары жолақта Швеция (4 орын), Нидерланды (5), Германия (6), Құрама Штаттар (7 орын). (1.2.2 – кесте, қосымша, 1.2.1 - кесте). ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығы 17 1.2.2- кесте. Әлем елдерінің бәсекелестікке қабілеттілік рейтингісі Елдер ЖБИ индекс ЖБИ индекс Өзгерістер Рейтинг (2012ж). Рейтинг (2011ж.) тренд Швейцария 1 1 0 Сингапур 2 2 0 Финляндия 3 4 1 Швеция 4 3 -1 Нидерланды 5 7 2 Германия 6 6 0 Америка Құрама Штаттары 7 5 -2 Ұлыбритания 8 10 2 Гонконг 9 11 2 Жапония 10 9 -1 Эстония 34 33 -1 Латвия 45 44 -1 Қазақстан 51 72 21 Литва 55 64 9 Словения 56 57 1 Иран 66 62 -4 Ресей 67 66 -1 Украина 73 82 9 Грузия 77 88 11 Тәжікстан 100 105 5 Қырғызстан 127 126 -1 Сьерра - Леоне 143 — — Бурунди 144 140 -4 Дереккөз: Дүниежүзілік экономикалық форум: жаһандық бәсекеге қабілеттілік рейтингісі ,2012 Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы арасынан озық тұғырды көрсеткен, рейтингтің 34 жолақта Эстония, Литва (45), Әзірбайжан (46), сәйкесінше, Латвия (55), Ресей (67). Посткеңестік кеңістікте басқа мемлекеттері төмендегідей орналасқан: Украина (73 орын), Грузия (77), Армения (82), Молдова (87), Тәжікстан (100) және Қырғыстан (127). ДЭФ рейтінгісінде Беларусь жоқ. Салыстыру үшін, 2011 жылы ТМД елдері келесідей тұғырларды иеленді – Эстония және Литва (сәйкесінше 33 және 44 орын), Әзірбайжан (55), Латвия (64), Ресей (6 6), Украина (82), Грузия (88), Армения (92), Молдова (93), Тәжікстан (105) және Қырғыстан (126). Бұл ДЭК рейтінгісінде де Беларусь жоқ . Дүниежүзілік экономикалық форум ЖБҚИ рейтінгісі қорытындысы бойынша Қазақстан 144 елдердің арасында 51 орынды иеленіп, 2 1- шіге дейін көтеріліп өз тұғырын жақсартты, бұл республикадағы жүргізіліп жатқан әлеуметтік және экономикалық саясаттың тиімділігінің дәлелі . Осылайша, Қазақстан алдыңғы жылдарға қарағанда өз тұғырлық орнын 11 көрсеткішке жақсартқан, бұл жұмыстарды орындау жауапкершілігін Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі алған. Каталог: storage storage -> Қазақстан Президенті Нұрсұлтан назарбаевтың Қазақ хандығының 550 жылдығына арналған салтанатты жиналыста сөйлеген сөзі storage -> Құрметті Ассамблея мүшелері! Қадірменді отандастар! Сессияның қонақтары! storage -> Р е д а к ц и я а л қ а с ы Редакция алқасының төрағасы storage -> ТУҒан тіл / №2 (19), 2013 Редакция алқасы storage -> Дүниежүзі қазақтарының ІV құрылтайын storage -> Бірінші құрылтай, 1992 жыл, Алматы Н. Ә. Назарбаев: бауырларымызғА ҚҰШАҒымыз ашық storage -> №5-6 (91-92) наурыз 2016 жыл Газет 2001 жылдың наурыз айынан бастап шығады Р жүктеу 13.19 Kb. Поделитесь с Вашими друзьями:
|