Қарлығаш ЗАРЫҚҚАНҚЫЗЫ
АЙ
Й
МАҚ
Содан бері 163 жыл өтіпті. Көрменің
беделі өсіп, абыройы артпаса, кеміген
емес. Иә, EXPO көрмесі – жалпы саяси
және экономикалық мәнділігі бойынша
те
те
ңд
ңд
ес
ес
сіз оқиға. Ол индустриялан
н
ды
ды
ру
руды
ды
ң
ң
ны
ныша
шан
ны және техникалық, технол
олог
ог
ия
иялы
лы
қ
қ
табыстарды көрсететін ашық алаң болып
келеді. 2010 жылдың 1 мамыры мен 31
қазаны аралығында Қытайдың Шанхай
қаласында өткен дүниежүзілік көрмеге
190-на
а
н
н
ас
ас
та
а
м
м
ел
ел
ж
ж
ән
н
е
е
ша
ша
ма
ма
ме
ме
н 73 млн
адам
м
қ
қ
ат
ат
ыс
ысты
ты
.
.
Ұй
Ұй
ым
ым
да
да
ст
стыр
ыруш
уш
ыл
ылар
ар
ға ша-
ра 12 млрд доллар пайда әкелді. Орта биз-
нес табысы кем дегенде 20 пайызға артты.
Сондықтан да Қазақстан EXPO-ға бар
күшті жұмылдырып жатыр. Астанадағы
EXPO-2017 көрмесі ТМД елдері мен Орта-
лық Азия аумағындағы өткізілетін ең
ң
ал-
ға
ға
ш
ш
қы
қы
халықаралық деңгейд
д
ег
ег
і
і кө
кө
рм
рме
е
бо
б
лмақ.
Сонымен қатар EXPO-2017 елорданың
ғана емес, барлық облыстың әлеуметтік-
экономикалық дамуына ықпал ететін
кешенді жоспарлар ұйымдастырылуы
қаже
е
т
т
де
де
п ес
ес
еп
еп
те
те
йд
йд
і
і
от
от
ан
анды
ды
қ
қ
са
са
ра
ра
пш
п
ылар.
Сонд
д
ық
ық
та
тан
н да
да М
Маң
аң
ғы
ғыст
стау
ау
о
о
бл
блыс
ысы
ы ре
р
с пуб-
ли камыздың өңірлері ішінде EXPO-2017
көрмесіне алғаш болып дайындықты
бастап, «EXPO-2017: Өңірлік бастамалар»
халықаралық форумын өткізді. Онда
«жасыл энергетика» саласындағы
ғы
ж
ж
аң
аң
а
жо
жо
ба
ба
ла
л
р ортаға салынды. Естері
рі
ңі
ңі
зг
зге
е
са
са
ла
ла
кетейік, Астанадағы EXPO-2017 көрмесі
Future Energy, яғни «Болашақ қуаты» деген
атпен өтеді. Ал Ақтаудағы форумға еліміз-
дегі ғылыми-зерттеу институттарының
өкілдері
р
, бизнесмендер
р
, кәсіпкерлерді
қолд
д
ау
ау ұ
ұ
йы
ы
мд
мд
ар
арын
ының
ың
а
а
йм
ймақ
ақ
ты
ты
қ
қ
қы
қ
змет-
керлері,
і
ірі и
нн
овация
лы
қ өн
і
діріске бағыт-
та
та
лғ
лған
ан
к
к
ом
ом
па
па
ни
ни
ял
я
ардың өкілдері қатысты.
Мамандар алдағы 30 жылдың көлемінде
көмірсутек шикізатының қоры сарқыла
бастайды, сол себепті «жасыл энергетика»
болашақтың өзекті мәселесі болып отыр
деп санайды. Еліміздің
ң
ғалымдары қазіргі
уақытта энерги
и
я
я үн
үн
ем
ем
де
деуд
уд
ің
ің
ә
әле
ле
мд
мде
е
жо
жоқ
қ
жолдарын қарастырып жатқанын сөз етт
і
і.
Басқосуда 2017 жылы дүниежүзілік көр-
ме де ұсынылатын гидроқондырғы жобасы
талқыланды. Осы құрылғы арқылы ағып
жатқан судан энергия қуатын алуға бола-
ды
д
.
.
Со
Со
нд
нд
ай
ай
-а
а
қ
қ
ги
ги
дростансыны пайда лана
от
отыр
ыр
ып
ып
,
,
т
т
ау
ау
лы
лы
а
а
йм
й
ақтарға еш қиындықсыз
жарық тартуға да болады. Бұл жоба әлі
пысықталып жатыр, қолданысқа енгізудің
жолдары енді қарастырылады. Күнді
энергия көзі ретінде пайдалануға бағыт-
тал ған жобалар да
да
б
б
ар
а
. Ғалымдар
р
бұдан
бөлек, көмірді
ді
ң
ң
са
апа
па
сы
сы
н
н
жа
жа
қс
қс
ар
арты
ты
п,
п,
қалдықты азайту үшін
і
де нанотехнология-
ла
лард
рд
ы
ы па
па
йд
йд
ал
алан
ан
ып
ып
,
,
те
те
р
р тө
тө
гіп жатқанын
айтты.
Ал Маңғыстаудың табиғаты үшін
желден энергия өндіру әзірге ең тиімді
жоба болып тұр. Қазір Мұнайлы және Қа-
ра қия аудандарында желден электр қуа-
ты
н алу жобасы қарасты
ы
ры
ры
лы
лып
п
жа
жаты
ты
р.
р
Energy Worldwide Holding холдинг
і
і
М
Маң-
ғыс тау облысында қуаттылығы 250 МВт екі
жел құрылғысын салуға ниетті. Ал стансы-
ның құрылысы алдағы бір-екі жылдықта
жүргізілетін болады.
«И
«И
нв
нв
ес
ес
т
т
Гр
Гр
ин
ин
»
»
ЖШ
ЖШ
С
С
ба
б
с директоры
Се
Сері
рік
к Қа
Қа
ры
рымс
мс
ақ
ақ
ов
ов
:
:
«Б
«Б
ал
ала
амалы энергия
үнемділігі жағынан алғанда бастапқыда
ғана үнемді емес, алғашқы 10 жыл ішінде
бұл энергияның бағасы қымбат болуы
мүмкін. Бірақ 10 жылдан кейін ең арзан
энергияға айналады», – дей
й
ді
д
.
Ш.Есенов атындағы Ка
а
сп
сп
ий
ий м
м
ем
ем
ле
ле
ке
кет-
т
ті
к технология және инжиниринг универ-
Абай ОМАРОВ
(кол
лаж)
ж)
АВТОӨНДІРІС
ИННОВАЦИЯ
ситетіні
ің
ң
ға
ға
лы
лы
мд
мдар
ар
ы
ы
«М
«М
аң
аң
ғы
ғыст
ст
ау
ау
ды
ды
ң
ң
же-
рас ты термалды сулары бұл энергияның
баламалы көздері» деп жар салып отыр.
«Жаңғырмалы баламалы энергия көздері-
не термалды суларды да жатқызуға бола-
ды. Қазақстан оның қорына аса бай. Олар
ре
ре
сп
сп
уб
уб
ли
ли
ка
к
ның 70 пайыз аумағ
ғ
ын
ында
да
ор
ор
на
на
ла
ла
сқ
сқа
ан және Ертіс маңында, Зай
айса
са
н
н,
Іле, Шу, Сырдария жанында, Каспий ойпа-
тының жанында, Торғай және Оңтүстік
Маңғыстау жерлерінде артезианды
бассейндермен толыққан. Геотермалдық
ресурста
р
р
әл
ә
ем
ем
ні
н
ң
ң
80
80
е
е
лі
лі
нд
нд
е
е
ба
ба
рл
рл
ау
у
дан
өтті, ол
лар
арды
ды
ң
ң бе
бе
лс
лсен
ен
ді
ді
қ
қ
ол
ол
да
да
ны
нылу
лу
ы
ы
58
мемлекетте жүргізілуде. Оларды жылу
энергетикасында, медицина мен ауыл
шаруашылығында қолдануға болады.
Сонымен қатар Маңғыстау және Атырау
облыстарының жерасты сулары айтарлық-
та
та
й
й қы
қы
зы
зығу
ғу
шылық тудырып жатыр»,
–
–
де
деді
ді
фо
ф
румд
а
Ш.Есенов атындағы Касп
й
ий
мемлекеттік технология және инжиниринг
университеті энергетика кафедрасының
меңгерушісі Қазыбек Тергемес. Оның ай-
туын ша, Маңғыстау артезианды суларын-
дағы 10 кен орнының екеуі минералды
сулардың
ың
к
к
ен
ен
іш
іш
і
і
бо
бо
лы
лы
п та
та
бы
бы
ла
ла
ды
ды
. Ол
Ол
ар-
дың бі
ре
ре
уі
уі (
(
Со
Солт
лтүс
үс
ті
т к
к Ақ
Ақта
та
у)
у)
с
суа
уару
руға
ға
,
,
қ
қал-
ғандары сумен жабдықтауға арналған.
Қ.Тергемес: «Геотермалды суларды Маң-
ғыс тауда жайылымдарды сумен қамтама-
сыз ету үшін қолдануға болады», – дейді.
Бұдан бөлек, дүниежүзілік көрмен
ен
ің
Ма
Ма
ңғ
ңғ
ыс
ыста
та
у
у
өлкесіне тигізер тағы бі
р
р
па
па
й-
й-
дасы
б
бар. EXPO туризмді дамытуға мол
мүмкіндік береді. EXPO көрмесінің аясын-
да қонақтарға ашық аспан астындағы мұ-
ра жай саналатын Маңғыстауды жарнама-
лау назардан тыс қалмауы керек. Көрмеге
келетін
қо
қо
на
н
қт
қт
ар
ар
т
т
ек
ек
А
А
ст
ст
ан
ан
а
а
қа
қа
ла
ла
сы
сы
мен
шектел
ме
ме
й
й,
А
А
лм
лм
ат
ат
ы,
ы
Б
Бур
ур
аб
аб
ай
ай
,
Ма
Маңғ
ңғы
ыстау
сияқты көрікті жерлерге ат басын бұратын
туристік жоспар жасалса игі. Маң даланың
тарихи да, табиғи да ескерткіштері кез
келген адамды бейжай қалдырмай, там-
са
с
н дырары сөзсіз. Тек көрерге көз ке ре
е
к.
к
Ахмет КӘРІМ
Ашық бәс
ек
ек
е
е
бо
б
лмаған жер
ер
де
д
сапа көрсетк
тк
іш
іші
і
тө
төме
ме
нд
нд
ей
ей
ті
і
ні
ні
әуелден белгілі. Осы ұстанымды
басшылыққа алған билік
өкілдері екі жыл бойы келіссөз
жүргізіп, ақыры жапондық
«Той
й
от
о
а» автокөлігін Қазақстан-
да
да
қ
құр
ұр
ас
ас
ты
ты
ру
ру
ға
ғ
рұқсат алыпты.
EX
EX
PO
PO
-2
-2
01
01
7
7
кө
ө
рмесі
қа
қа
рс
рсаң
аң
ын
ында
да А
Аст
ст
а
анада
өндірістік тәжірибеге енетін
алғашқы төрт инновациялық
жоба белгілі болды. Жоба
авторлары – Л.Н.Гумилев
атындағы Еур
р
аз
аз
ия
ия
ұ
ұ
лт
лтты
тық
қ
университетіні
ні
ң ға
ғ
лы
мдары.
Бұл туралы «Ғылым қоры» АҚ
мамандары хабарлайды.
На
На
қ
қ
қа
қа
зі
зі
р
р
бі
б
з үшін
өр
өр
ке
ке
нд
ндеу
еуі
і, ө
ө
сі
сі
п
п-өнуі тиіс
саланың бірі мал
шаруашылығы екені даусыз.
Бірақ әттеген-айы, бұл
саланы бұғаулаған
мәселелер тү
тү
йі
йі
ні
і ә
әлі
лі
толыққанды
ды
ш
шеш
еш
іл
іл
ме
ме
к
к
ем
емес
ес
.
Мамандар бұл ретте біз
нақты жүйені сауатты
қалыптастыра алмай
отырғанымызды ашық
айту
ту
да
да
.
ме се тағы басқа қандай да бір түсін-
бестіктер туындағанда
а
ба
ба
нк
нк
м
м
ұр
ұр
ағ
ағ
а-
а-
тында жазылып қа
лғ
лған
ан т
т
ап
ап
сы
сыры
рыс
с
та ри хы арқылы дәлелді алға тарта
аласыз.
Тапсырыс беру үшін ұсынылған
өнімдер ішінде өзіңізге қажетті тауарды
та
т
ңд
ңд
ап
ап
,
,
«қ
қ
ор
ор
жы
жы
нғ
нғ
а ен
ен
гі
гі
зу» жазбасын
ба
ба
сы
сы
ңы
ңы
з.
з.
О
О
л
л
ар
арад
ад
а
а
қа
қаже
же
тті шақа саны
мен жеткізілетін өңірдің мекенжайын
жазасыз. Шақалар еліміздің барлық
аймағына тасымалданады. Ал тауарды
жеткізу құны «Қазпошта» АҚ бекіткен
тасымал аймағы мен шақ
қ
ан
а
ың
ың
салма-
ғына байланысты ес
сеп
еп
те
те
ле
ле
ді
ді
.
.
Бұ
Бұ
л
л
арада тасымал құнына тауар құнының
1 пайызы көлемінде сақтандыру жар-
насы енетіндігін де ескерте кетелік.
Бұл ретте экономист-сарапшы
Мейрам ҚАБДРАХМАНҰЛЫ былай деп
ой түйінде
де
ді
д
:
–
–
Қа
Қазі
зір
р
ад
адам
ам
да
дард
рд
ың
ың
с
с
ан
аны
ы
өсіп
келеді. Қазақ халқының басты ерекше-
лігі – етсіз тұра алмайды. Осы жағдайды
біле тұра ішкі жағдайды ескерусіз қал-
дырмауымыз керек. 60 мың тонна ет
алу үшін тек малды өсіру аз, оған қо-
ре
ре
к
к
т
т
ік
ік
ж
ж
ем-азық беру керек. Етті
ті
э
э
кс
кс
-
по
по
рт
рт
қ
қ
а
а шы ғатындай стандартқа к
к
ел
ел
ті
тіру
ру
керек. Бүгінде біздің жасап отыр ған
экспорттық көлеміміз 12-13 мың тонна
шамасында ғана. Ал егер малдың саны
күрт төмендеп кететін болса, онда біз
бұл ме
ме
же
же
ні
н
қ
қ
алай бағ
ағ
ынды
д
ра
р
мыз?
Қазі
і
рг
ргі
і
ба
баст
ст
ы
ы
мә
мә
се
се
ле
ле –
–
қ
қ
ол
олым
ым
ыз
ыз
да
да
бар
малдың басын сақтап, мүмкіншілік
болса, оны көбейту. Сол үшін де мемле-
кеттік тұрғыда мал басын сақтандыру
қорларын құрған абзал. Мысалы,
біздің мемлекетіміз 2016 жылы 60 мың
то
то
нн
нн
а
а
ет
е
экспорттау үшін сырт елде
де
н
н ал
ал
-
да
да
ғы
ғы ж
ж
ы
ылдар аралығында 72 мың
ң
ас
ас
ыл
ыл
тұқымды ірі қара малын импорттауы
керек, бұл ретте қазіргі меже 15,9 мың
ірі қара малын құрайды. Бұдан кейін
300 мың ірі қара мал басын сатып алуы
қажет.
т.
О
О
сы
сы
ған сәйкес қ
қ
азір
р
гі межеде
1,1
мы
мы
ң
ң
ша
ша
ру
ру
аш
аш
ыл
ыл
ық
ық
5
5
6,
6,
8
8
мы
мың
ң
ғ
ғана
ірі қара сатып алған; 150 мың ірі қара
бордақылау орындары ашылуы қажет;
қазірде іске қосылғаны 26 мың ғана.
Ал малдың азығы турасында қуаты 15
мың тонна балауса шөп, 17 мың тонна
же
же
м-
м-
шө
ш
п өндірісі бойынша бес
ж
ж
об
об
а
жү
жү
зе
зе
ге
ге
а
суы керек. Бір жобаны ой
йда
дағы
ғы
-
-
дай аяқтау үшін кемінде екі жыл кетеді.
Сондықтан мұның барлығын жүзеге
асырамыз десек, сөзсіз арнайы сақтан-
дыру қорының қызметіне жүгіну керек.
Өйткені біз үшін нақ қазір қолда бар
малдың
ың
б
б
ас
а
ын сақтанд
д
ыр
ы
у өзекті бо-
лып
п
тұ
тұр.
р.
А
А
рн
рнай
ай
ы
ы
са
сақт
қт
ан
ан
ды
дыру
ру
қ
қ
ор
ор
ла
л
ры
арқылы мал азығын, шығындалған
малдың өтемақысын, мал шаруашылы-
ғы саласындағы техникалық жоқ-жітік-
терді өтей алсақ, «малым – жанымның
садағасы» дейтін қазақ үшін бұл оңтай-
лы
лы
ж
ж
үй
й
е болар еді. Әрине, бір
р
ға
ған
на
са
са
қт
қт
ан
ан
д
дыру қоры арқылы бар
арлы
лы
қ
қ
проб
леманы шеше алмаспыз, бірақ
арнайы қор құрып, алпауыт компания-
лардың үлесінен сақтандыру қорына
ақша жинақтау «сақтансаң сақтаймын»
дегенг
г
е
е
қа
а
м жасау екенін ұмытпаған
абза
а
л.
л...
..
|