Issn 2306-7365 1996 жылдың қарашасынан бастап екі айда бір рет шығады

155 
 
 
 
ӘОЖ 371.712 
Б.А.ИСМАХАНБЕТОВА 
 А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің  магистр-оқытушысы 
 
САЛАУАТТЫ ӨМІР САЛТЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ  
КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ 
 
Дені сау, он екі мүшесі түгел адам қоғамның ең қымбат, баға жетпес 
байлығы.  Өйткені  қоғамның  денсаулығы  -  бәсекеге  қабілетті  елу  елдің 
қатарына кіру міндетін жүзеге асыру жолындағы басты тірек. Сондықтан 
да  еліміздің  мектептеріне  жан-жақты  дамыған,  денсаулығы  мықты, 
салауатты  өмір  салтын  мұрат  тұтатын  жеке  тұлғаларды  тәрбиелеу 
басты  талап  етіп  қойылған.  Бүгінгі  таңда  салауатты  өмір  салттың 
ұлттық  идеяға  да  айналуы  тиіс  мәселе  десек,  қателеспейміз.  Ел  қашанда 
өзінің  саналы  да  саламатты  азаматтарымен  еңселі.  Бұл  мақалада  жеке 
адамның  салауатты  өмір  салтын  мектеп  қабырғасында  жүрген  кезінен 
қалыптастыруына 
ықпал 
ететін 
келелі 
мәселелер 
жан-жақты 
қарастырылған. 
 
Кілт  сөздер:  салауатты  өмір  салты,  шипагерлік  баян,  «Жеті  Жарғы», 
эстетикалық құндылық, психология.  
 
Елбасының  «Қазақстан  –  2030»  жолдауында  ұзақ  мерзімді 
басымдықтардың  бірі  –  «Қазақстан  азаматтарының  денсаулығы,  білімі  мен 
әл-ауқаты»  тармағында  «…азаматтарымыздың  өз  өмірінің  аяғына  дейін  сау 
болуы  және  оларды  қоршаған  табиғи  ортаның  таза  болуы  үшін»  салауатты 
өмір  салтына  әзірлеу  қажеттігі  атап  көрсетілген.  Сонымен  қатар,  бұл
 
стратегиялық  бағдарламада:  «Салауатты  әрі  гүлденген  экономика 
құрмайынша  біз  қуатты  мемлекет  пен  қарулы  күштер  құра  алмаймыз, 
демографиялық,  экономикалық  және  әлеуметтік    міндеттерді  шеше 
алмаймыз,  әрбір  адамның  жеке  басының  қадір-қасиеті  мен  әл-ауқатын 
арттыра алмаймыз»,-деп Президент өз ойын түйіндейді [1].
 
 
Салауатты 
өмір 
салтын 
жастардың 
бойында 
қалыптастыру 
мемлекетіміздің «Білім туралы» заңында білім беру жүйесінің  негізі ретінде 
де  көрсетілген.  Онда  ұлттық  және  адамзаттық  құндылықтар,  ғылым  мен 
практика  жетістіктері негізінде  жеке адамдарды қалыптастыруға, дамытуға 
және  кәсіби  шыңдауға    бағытталған    білім  алу    үшін  қажетті    жағдайлар 
жасау  жолдары белгіленген.  
Салауатты  өмір  салтының  аса  қажеттілігі    басқа  да  мемлекеттік  ресми 
құжаттардан  көрініс  табады.  Атап  айтқанда:  Қазақстан  Республикасының 
«Қазақстан  Республикасында  азаматтардың  денсаулығын  сақтау  туралы» 
Заңы  (1997),  Қазақстан  республикасының  мемлекеттік  жастар  саясатының 
                                      А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 

156 
 
тұжырымдамасы (1999) және т.б.   
Денсаулық - тән, рухани және әлеуметтік игіліктің жиынтығы.  
Қазақстанның  болашағы  ертеңгі  ұрпағында  болғандықтан,  жастардың 
денсаулығы халықтың өсімі мен санасын анықтайды. Денені үнемі шынықтыру, 
сананың сапа деңгейін көтеру, интеллект өрісін биіктету, рухты шыңдау  - бәрі де 
денсаулыққа  қызмет  ететін  әрекеттер.  Ал  мұны  жүзеге  асыру,  жас  ұрпақтың 
салауаттылығын  қамтамасыз  ету,  ең  алдымен  отбасы  мен  мектепке  жүктеледі. 
Сондықтан,  бүгінгі  күні  Қазақстан  мектептеріне  жан-жақты  дамыған, 
денсаулығы  мықты,  салауатты  өмір  салтын  мұрат  тұтатын    жеке  тұлғаларды 
тәрбиелеу басты талап етіп қойылған.  
Бүгінгі  таңда  салауатты  өмір  салты  ұлттық  идеяға  да  айналуы  тиіс  мәселе. 
Өйткені  қазақ  халқында  бұл  идеяны  жүзеге  асырудың  негізі  болатындай  Қазақ 
ұлтының  салауаттылық,  парасаттылық,  адамгершілік,  тәлім-тәрбие  туралы 
шолып өтсек, Ибн-Сина еңбектері, Шығыс Аристотелі атанған Әл-Фараби, сонау 
көне  түркі  жазуымен  тасқа  қашап  жазған  ескерткіш  «Орхон-Енисей 
жазуларынан»  бастап,  араға  бес  ғасыр  салып,  қолымызға  сағындырып  жеткен 
белгілі  ойшыл  Өтейбойдақ  Тілеуқабылұлының  «Шипагерлік  баяны»,  Құртқа 
Сұлтанқожаұлының  тәлімдік  мұрасы,  ұлттың  генетикалық  тазалығын  сақтау 
үшін жеті атаға дейін қыз алыспауға тыйым салған «Қасым ханның қасқа жолы», 
«Есім ханның ескі жолы» заңдары және Тәуке ханның «Жеті жарғысы».  
Ұлттық идеяға айналатындай салауатты өмір салты бүгінгі күні жан-жақты 
қарастырылуда. Педагогика ғылымында  бұл мәселе төңірегінде назар аударатын 
көптеген  зерттеулер  жүргізілуде.  Оларды  ғылыми  тұрғыда  жүйелей  келе, 
мынадай бағыттарын атап айтуға болады:  
 
-Халыққа  салауаттылық  пен  валеологиялық  білім  берумен  айналысқан 
ресейлік ғалымдар: Н.Амосов, Ш.А.Амоношвили, И.А.Аршавский, И.И.Брехман, 
Э.Н.Вайнер,  Ю.П.Лисицын,  Б.Н.Чумаков,  В.Н.Чайцев,  Г.Шаталова,  Г.Шелтон. 
В.П.Шелтон. В.П.Петленко, В.И.Осин т.б. 
-  салауатты  өмір  салтын философия  мен   әлеуметтану  ғылымы тұрғысынан 
(Л.Н.Арутунян, Ю.Б.Бромлей, И.Т.Левкина, Р.В.Рыбкина, Т.Ж.Нақыпбеков және 
т.б.); 
-  оқушылардың  бойында  құндылық  бағдар  негіздерін  қалыптастыру    (Г.К. 
Нұрғалиева, 
С.С. Тілеуова және т.б.);  
-  оқу-тәрбие  үрдісінде  жастардың  салауатты  өмір  салтын  адамгершілік 
құндылықтар  арқылы  қалыптастыру  (А.Каплиева,  Б.Қ.Мұхаммеджанов, 
Г.Ж.Нұрышева, Ж.Торыбаева  және т.б.); 
-  салауатты  өмір  салтын  тарихи  дамуы  және  халықтық  педагогика  
тұрғысынан зерттелуі (Ж.Ембергенова, Э.Құрманалиева және т.б.); 
-  валеология  ғылымын  теориялық  және  әдістемелік  тұрғыда  зерттеу 
мәселелері (А.С. Иманғалиев, А. Ақанов, 
Ж.Ж. Нұржанова 
және т.б.);   
-  оқушылардың  бойындағы  салауатты  өмір  салтының  психологиялық-
физиологиялық  аспектілері  (Ш.Ә.Тулебаева,  Т.Қ.Игисинов,  И.В.Мордвинцева 
және т.б. қатынастардың сипатының өзгеруі өз кезеңінде қоғамдық білім, тәрбие 
институттарының да  жұмыс бағыты мен  мазмұнына  жаңа  талаптар  қойып  отыр 
[2]. Сондықтан жоғарыда аталған зерттеулерді негізге ала отырып, қоғамдағы  
  А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 

157 
 
мектеп, отбасы бала тәрбиесіне, әсіресе салауатты өмір салтын қалыптастыратын 
тиімді жолдарын іздестіру – заман талабы болып отыр. 
Адам өмірінің өзегі – эстетикалық   құндылықтар,  ал  басқа  мақсаттар  оған  
жеткізетін баспалдақтар ғана. Осы қағидаға сүйенсек, қоғамның жаңару кезіндегі 
жаңаша көзқарастардың бірі - эстетикалық құндылықтар.  
Қазақстан    Республикасы  тәлім-тәрбие  тұжырымдамасында:  «ұлттық 
мәдениет  пен  өнер  негізінде  жан-жақты  эстетикалық  тәрбие  беру;  сұлулыққа, 
тазалыққа үйрету» міндеті ерекше аталады. Жастардың бойында салауатты өмір 
салтының  қалыптасуына  эстетикалық  құндылықтардың  әсер  ететіні  сөзсіз. 
Өйткені,  салауатты  өмір  салты  адам  табиғатына  аса  қажетті  әсемдікті, 
сұлулықты, тазалықты талап етеді. Сондықтан эстетикалық құндылықтар арқылы 
салауатты өмір салтын қалыптастыру  -  ерекше мәселе болып, арнайы зерттеуді 
қажет етеді.    
Эстетиканың  негізін  құрайтын  сезім,  ләззат,  мұрат,  талғам  құндылықтары 
мектептің  негізгі  білім  беру  сатысы  –  жеткіншектік  кезең  оқушыларының 
дамуына  ерекше  ықпалын  тигізеді.  Зерттеу  жұмысы  және  мектеп  тәжірибесі 
көрсеткендей,    жеткіншектік  кезеңнің  психологиялық  ерекшеліктері  дүниенің 
әдемілігіне,  сұлулығына  деген  қызығушылықтары  ерекше  көрініс  беріп, 
эстетикалық  талғамы  мен  мұратын  дамытуға  өз  бетінше  ұмтылыс,  талпыныс 
жасайды.  Осыдан  келіп,  жеткіншектер  өмір  салтының  мәні  мен  басты 
құндылығы  әсемдік  пен  әдемілікті  сезіну  болып  табылады.  Сондықтан  да, 
жеткіншектердің салауатты өмір сүруі үшін эстетикалық құндылықтардың рөліне 
ерекше  көңіл  бөлу  қажет.  Салауатты  өмір  салтын  қалыптастырудың 
педагогикалық-психологиялық  мәселелері  төңірегіндегі  философия,  педагогика, 
әлеуметтану,  психология  ғылымдарындағы  еңбектерді  оқулықтар  мен  оқу 
бағдарламаларын талдап, зерделеудің нәтижесі төмендегідей қорытынды жасауға 
мүмкіндік берді: 
1.  Педагогика  ғылымы  саласында  болашақ  мұғалімдердің  салауатты  өмір 
салтын  эстетикалық  құндылықтар  арқылы  қалыптастыру    мәселесі  қашан  да 
өзекті болғандықтан, оның көптеген ғылыми зерттеулерге негізделуі айқын. Осы 
мәселенің  тарихы  көне  дәуірден  басталып,  Шығыс  пен  Батыс  өркениеттерінде 
қарқынды дамып отырды. 
2.    Көшпенділер  өркениетінің  салт-дәстүрлері,  әдет-ғұрыптары  және  Қазақ 
хандығы  дәуірінде  жарық  көрген    Өтейбойдақ  Тілеуқабылұлы,  Құртқа 
Сұлтанқожаұлы  ойшылдарының  еңбектері,  қазақ  халқының  генетикалық 
тазалығын  сақтауда,  денсаулығы  мықты  жас  ұрпақты  тәрбиелеу  үшін  жоғары 
деңгейде    жасалынған  «Қасымханның    қасқа  жолы»,  «Есімханның  ескі  жолы» 
заңдары мен Тәуке ханның «Жеті жарғысы» бүгінгі күні салауатты өмір салтын 
ұлттық идея ретінде қабылдауға негіз болатын тарихи құжаттар.   
3.  Адамзат дамуының эволюциясында жалпы адамзаттық құндылықтардың 
өзгеріске  ұшырауына  сай,  эстетикалық  құндылық  ұғымына  салауаттылық 
ұғымдары  қатарласа  дами  бастады.  Біздің  зерттеуіміздің  барысында  осы 
ұғымдардың  әрқайсысына  анықтама  беріліп,  олардың  өзара  байланысы, 
сабақтастығы анықталды. 
4.  Адам өзінің  өмір салтында әсемдік дүниесін жоғары бағалауы, оның тұла 
бойынан сұлулық, әдемілік қасиеттерімен қатар, эстетикалық компоненттердің  
                                      А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 

158 
 
бүкіл жиынтығының көрініс беруімен ерекше мәнге ие болады. Денсаулыққа 
деген  дұрыс  көзқарасты  әсемдік  дүниесімен  жүзеге  асырып,  жан 
саулығы
 
мен
  
тән саулығы үйлесімділігінің қажеттілігі – салауаты өмір салты
  
болып табылады.    
5.    Салауатты  өмір  салты  мен  эстетикалық  құндылықтар  арасындағы  өзара 
байланыс  пен  сабақтастық  айқын  байқалады.  Салауатты  өмір  салты  адамның 
өмір тіршілігі барысында жеке қызығушылығы мен қажеттілігінен туындайтын, 
адам  табиғатына  аса  қажетті  әсемдікті,  сұлулықты,  тазалықты  талап  етеді. 
Сондай-ақ,  эстетикалық  құндылықтар  -  адам  өзінің  салауатты      өмір  салтында 
әсемдік  дүниесін  жоғары  бағалауы,  оның  тұла  бойынан  сұлулық,  әдемілік 
қасиеттерді дамытып, ерекше мәнге ие болады. 
6.    Педагог-психолог  ғалымдардың  зерттеулері  мен  көзқарастарын  талдау 
психологиясы  мен  салауатты  өмір  салтының  басты  құндылығы  –  дүниенің 
әдемілігіне,  сұлулығына  деген  ерекше  қызығушылықтарымен,  эстетикалық 
талғамы  мен  мұраттарын  дамытуға  өз  бетінше  ұмтылыс,  талпыныс  жасауымен, 
әсемдік пен әдемілікті сезінуімен ерекшеленеді. 
7.  Болашақ  мұғалімдердің  салауатты  өмір  салтын  қалыптастыруда    
құндылықтардың  қажеттілігі  оқу-тәрбие  үрдісінде  маңызды  мәселе  болып 
саналады.  Өйткені,  оқу-тәрбие  үрдісінде  оқушылардың  жас  және  дара 
ерекшеліктеріне  сай  білім  беру,  олардың  физиологиялық  және  психологиялық 
толысуындағы өзіндік түсініктің қалыптасуына әсерін тигізері анық.  
8. 
Болашақ  мұғалімдердің  салауатты  өмір  салтын  педагогика-
психологиялық  негізінде  қалыптастырудың  мазмұндық-құрылымдық  моделі  
Болашақ 
мұғалімдердің 
көзқарасын 
байытуға, 
әсемдікті 
әрекетінде 
қалыптастыруға  мүмкіндік  береді.  Сонымен  қатар,  моделдеудің  нәтижесі 
эстетикалық  құндылықтарды  бағалай  білетін,  сақтай  алатын,  салауатты  өмір 
салты  қалыптасқан  тұлғаны  тәрбиелеуге  бағытталады.  Салауатты  өмір  салтын 
қалыптастырудың  педагогикалық-психологиялық  шарттары    мәселесі  қазіргі 
қоғам талабы тұрғысында өзінің маңыздылығымен, көкейкестілігімен құнды. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
1.
 
 Назарбаев  Н.Ә.  «Қазақстан  –  2030».  Ел  президентінің  Қазақстан  халқына 
жолдауы  //Егемен Қазақстан. –Алматы, 1998. 
2.
 
 Оспанова  К.Т.  Социальные  проблемы  здорового  образа  жизни.  Науно-
практическая конференция: «Актуальные вопросы теории и практики физкультуры», 
–Алматы, 2001. 
РЕЗЮМЕ 
В  этой  статье  рассмотрены  разносторонние  проблемы  о  влиянии  формирования 
здорового  образа  жизни  человека.  Здоровый  человек  –  самый  драгоценный  плод  климата.  С 
тех пор как Республика Казахстан взяла независимость эту позицию держит во главе. Здоровье 
общества
 
это
 
главная
 
опора
 
в
 
пути
 
вхождения
 
в
 
число
 
пятидесяти
 
конкурентноспособных
 
стран.  
(Исмаханбетова Б.А. Некоторые вопросы формирования здорового образ жизни) 
SUMMARY 
Healthy  human  being  is  the  most  valuable  benefit  of  the  climate.  Since  the  Republic  of 
Kazakhstan has taken the independence it holds this position in the lead. Health of society is the main 
support towards competitive ability to entry into the number of fifty.  Various problems and questions 
about influence of formation of human healthy life style are considered in this article 
(Ismahanbetova B.A. Some problems of forming a healthy lifestyle) 
  А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 

159 
 
А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
                                                                                                                         
 ТАРИХ 
 
UDS 956.101-3 
MUALLA UYDU YUCEL 
Prof. Dr. 
Faculty member at the I.U.Faculty of Letters, 
Department of General Turkish History 
Istanbul/Turkey 
 
AN UNKNOWN TURKIC TRIBE IN THE NORTH OF THE BLACK SEA: 
THE BERENDEIS 
 
The  Berendei  people,  on  whom  the  sole  information  we  have  derives  from  the 
Russian  annals  and  -  at  a  much  smaller  scale  -  Hungarian  chronicles,  have  already 
taken their place in the history as an ancient Turkic tribe. From the moment they were 
first mentioned in the sources of the XI century onwards, the Berendeis who settled in 
Russia  and  Hungary  have  become  a  considerable  force.  As  Russia  appeared  on  the 
stage  of  history  as  a  powerful  state,  the  Berendeis  participated  in  the  struggles  both 
against their enemies, and among the Russian people themselves actively as a military 
power. Thus, they became an integral part of the defence system of both countries from 
the  X.  century  until  the  XIII  century,  settled  in  the  strategic  areas  and  protected  the 
borders.  
In fact, the changes the Berendeis brought about in the political destiny of these 
two states led to similar events within Hungary and Russia: Both states were invaded 
by  these  Turkic  people  at  the  beginning.  During  the  rivalries  between  the  princes 
(knezes) to usurp the throne, which began after the third decade of the XII century, they 
sided as a military power with the princes they chose and played a pivotal military role 
in the political destiny of southern Russia. However, towards to middle of XIII century 
and after the collapse of the Kievan Russia, the Berendeis also began to be called Kara 
Kalpak  as  the  other  Turkic  tribes.  After  that,  they  were  accepted  as  a  people  of 
horsemen and archers with their particular lifestyle and specific combat techniques in 
the steppes of Russia. 
In the Kievan Russia, we see the Berendeis acting together with the Uzes; while in 
Hungary,  they  acted  together  with  the  Pechenegs.  However,  it  is  a  fact  that  the 
penetration  of  the  Berendeis  in Hungary was  limited.  Still,  we  have  to underline  that 
the  entrance  of  the  Berendeis  to  Hungary  occurred  independently  from,  and  at  an 
earlier time point than the Pechenegs. 
The Berendeis settled in the territory of Russia, Slovakia, Hungary and Romania, 
and intermingling with the local people in time, they lost their national identity. 
 
Key words: Berendeis, Russian annals, Pechenegs, Kara-Kalpaks, mentioned, 
settlements, Hungary, losated, Turkish tribes, considerable power. 
  
The Russian annals documenting the magnificent history written by the Turkic 
tribes  in  the  steppes  of  the  northern  Black  Sea  region  mention  a  tribe  with  the 
names Берендиче, 
Береньеевъ:
 
Berendey,
 
Berendeyev,
 
Berendei, Berendi, Berende 

160 
 
 
and  Berendichi,  which  refers  doubtlessly  to  the  Turkic  tribe  of  Berendeis. 
Unfortunately, the only study in Turkey focussing on the Berendei people to date is 
the one that belongs to us [1]. Turkish historians working on the Turkish history in 
the pre-Islamic era, including  Z.V.Togan, A.N.Kurat and I.Kafesoğlu, have either 
not mentioned the Berendeis in their works, or devoted only a few lines or a short 
passage  to  these  people.  However,  foreign  historians  like  V.  Golubovsky,  D.A. 
Rasovsky,  J.  Marquart  and  L.  Rásonyi  have  approached  the  subject  with  due 
importance and precision. 
Within  the  scientific  community,  three  points  about  the  Berendeis  are  still 
subject to discussion: 
1.
 
Which  people  the  Berendeis  have  descended  from;  or  if  they  were  an 
independent tribe; 
2.
 
The meaning of the name “Berendei”; 
3.
 
The geography the Berendeis lived in. 
1.  Although  the  ethnicity  of  the  Berendei  tribe  was  an  issue  intensely 
discussed  at  the  beginning,  their  Turkic  origins  were  later  proven  through  the 
investigations  by  the  scientists,  predominantly  by  Marquart  and  Rásonyi  [2]. 
Subsequently,  the  discussion  shifted  to  the  question  if  the  Berendeis  were  an 
independent tribe, or a sub-tribe of the Pechenegs or the Uzes. The main reason for 
this  is  that  the  Russian  annals  constituting  our  main  sources  on  the  Berendeis 
mention  the  name  of  this  tribe,  which  had  established  political  and  military 
connections with the Principality of Kiev - a state which had already begun to take 
steps  towards  being  a  strong  state  in  the  northern  Black  Sea  region  from  the  IX 
century  onwards  -  during  the  XI  and  XII  centuries,  mention  the  name  of  the 
Berendeis always in connection with the Pechenegs or the Uzes.  
While Golubovsky among the Russian historians states that the Berendeis are 
a subgroup of the Uzes [3]; Balaley connects them to the Uzes or the Pechenegs [4, 
p.  11].  C.  Jirecek  also  sees  the  Berendeis  as  a  branch  of  the  Pechenegs  [5].  
According to Rasovsky, “the Berendeis were without doubt of Turkish origin like 
the  Uzes  or  the  Pechenegs.  However,  the  Berendeis  were  neither  a  completely 
independent tribe, nor a tribe under the rule of the Uzes” [4]. He believes that this 
is  clearly  stated  in  the  annals  as  follows:  “One  of  those  living  in  Torchin 
established  by  the  Uzes  was  the  Berendeis  and  they  wore  sheep  skins”  [1,  p.18]. 
According to Rasonyi, the Berendeis “may be the name of a tribe which was not of 
Cuman  origin  but  mentioned  in  Russia during  the time  of  the  Cumans.  Later, the 
fractions that were not slavized most probably intermingled with the Cuman ethnic 
group” [6]. Based on the observations by the Russian archeologist S.Pletnëva from 
the  nomadic  graves  opened  in  the  steppes  of  Eastern  Europe,  M.I.  Artamov 
mentions the name of the Berendei (or Bayandur) [7] among the other tribes who 
were present within the Uzes along with the Pechenegs, and does not connect the 
Berendeis to the Uzes [8]. Among the Turkish historians, Kafesoğlu states that “the 
Berendeis,  who  are  mentioned  in  the  Russian  annals  as  people  resettled  in  the 
principalities and the traces of whose names are still preserved in those regions, are 
a subgroup of the Pechenegs” [9].  On the other hand, A.N. Kurat claims  that  “the  
  А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 

161 
 
 
name of the Berendeis is constantly mentioned in combination with the Turks” and 
that “they were an element totally different from the Pechenegs” [10].  
The  issue  has  not  been  clearly  resolved  until  today.  In  our  opinion,  the 
Berendeis  were  a  separate  Turkic  tribe  like  the  Pechenegs  and  the  Uzes,  because 
the  Russian  annals  have  continued  to  mention  the  remaining  members  of  the 
Pechenegs, Uzes and the Berendeis with their own names for some more time even 
after  they  had  left  the  Russian  territory.  However,  they  later  started  to  call  the 
remaining  elements  from  these  tribes  they  employed  as  mercenaries  or  border 
guards as Kara-Kalpaks (or Kara-Kalpakli) due to the black caps they wore, or in 
relation to their appearance. 
2. There is no consensus on the meaning of the word “Berendei”. The various 
suggestions on this point are as follows:   
1)
 
N.  A.  Aristov,  who  is  known  for  his  works  on  the  ethnical  composition, 
nationalisation  process,  diffusion  and  population  of  the  Turkic  people,  links  the 
word “beren” with “beş-bören, beren” in the language of the Black Kyrgyz. Thus, 
he claims that this name refers to the “kök bőrön” tribe of the Black Kyrgyz and 
was  later transformed  into  “Berendei (Berendi)”, also  among  the  Cumans  in  line 
with the Russian annals 
[11]; 
2)
 
 According  to  A.I.  Sobolevsky,  the  Berendeis are  a  tribe  of  Iranian  origin 
and  they  were  the  descendants  of  the  Meotis  (Azak)  Scythians.  When  the  name 
“Berendei”  first  came  up,  it  was  in  the  form  of  “Berendich”,  which  can  be 
explained by the influence of the Persian Language. He believes that the term is a 
personal name belonging to one of the Scythian ancestors [12]. 
3)
 
 V. Parhomenko claims that the Berendeis are related to the Kara-Kalpaks 
and links the word “Berendei” to Japheth of the Caucasus. In support of this thesis, 
he claims that such a connection could only be formed between the Caucasians and 
Japhethians [13]. 
4)
 
According to Ràsonyi, the etymology of the word Berendey is as follows: 
ber-in  di:  a)  Subject,  people;  b)  Loyal,  devoted  <  ber-“to  give”+in  –  reflexive 
gerund suffix + imperfect verb tense 3rd person suffix > ber-in-di: to surrender, to 
be seized, to be captured [14]. 
5)
 
A.N.  Baskakov  explains  the  etymology  of  the  word  Berendey  in  three 
different ways: a)  
berendey:  like  a  dagger,  like  a  sword;  b)  chivalrous  young  man  +  assimilation  suffix  dey  >  berendey:  strong,  glorious  and 
clever like a hero; c) beren: eagle, lion+ assimilation suffix dey > aquiline [15, p. 
219-226].   
6)
 
J.  Brutzkus,  on  the  other  hand,  explains  the  meaning  of  Berendei  as 
“southerners” and claims that these people lived on both sides of the Dnieper River 
during the XII and XIII centuries - a location not far away from Kiev [16]. 
7)
 
According  to  Kurat,  the  consensus  reached  as  a  result  of  all  these 
suggestions  is  on  the  point  that  the  name  “Berendei”  is  a  3rd  person  singular 
imperfect gerund in Turkish (from the infinitive beren-veren)
 [12, p. 68]. 
                                      А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 

162 
 
 
3.  The  northern  Black  Sea  region  and  Eastern  Europe  are  indisputably 
accepted as the geography the Berendeis lived in. The discussion still continues on 
the question which parts of the northern Black Sea region and Eastern Europe they 
inhabited. Before going in any detail in this subject, we should take a quick glance 
at the history of the Berendei tribe in the light of the sources: 

жүктеу 6.24 Kb.

Поделитесь с Вашими друзьями: