Қазақстандық кредиттің білім беру деңгейіне қарай еңбек сыйымдылығы

159 

 

магистратура 

ғылым және 

педагогикалық 

магистратура 

1:4 

15 

60 

75 

докторантура 

1:6 

15 

90 

105 

 

кесте 2 

Жҧмыс тҥріне қарай Қазақстандық 1 кредиттің еңбек сыйымдылығы 

 

 

Жұмыс түрі 

Аудиториялық 

сағаттың ӛзіндік 

жұмыс сағатына 

қатынасы 

Аудиториялық 

жұмыс уақыты 

Білім 

алушының 

ӛзіндік жұмыс 

уақыты 

1 кредиттің 

еңбек 

сыйымдылығы 

Оқу тәжірибесі 

1:0 

15 

0 

15 

Педагогикалық 

тәжірибе 

1:1 

15 

30 

30 

Ӛндірістік 

тәжірибе 

1:4 

15 

60 

75 

Зерттеу 

тәжірибе 

1:6 

15 

90 

105 

Ғылыми-

зерттеу 

жұмыстары 

1:7 

15 

105 

120 

Қорытынды 

аттестация 

1:6 

15 

90 

105 

 

Қазақстан Республикасы кредиттерін ECTS кредиттеріне қайта сынақтау 

кесте 3  

Білім беру деңгейіне қарай кредиттерді қайта сынақтау коэффициенттері 

Білім беру деңгейі 

Қазақстан кредитінің 

еңбексыйымдылығы 

ECTS кредитінің еңбексыйымдылығы 

30 

25 

Бакалавриат 

45 

1,5 

1,8 

кәсіби 

магистратура 

60 

2 

2,4 

ғылым және 

педагогикалық 

магистратура 

75 

2,5 

3 

докторантура 

105 

3,5 

4,2 

 

Басқа  оқу  түрлері  бойынша  кредиттерді  қайта  сынақтау  жоғарыдағы  тәсіл  бойынша 

тӛмендегі коэффициенттер арқылы орындалады: 

–

 

тәжірибе:  оқу 0,5 тен 0,6 ға дейін, педагогикалық  1 ден 1,2 ге дейін, ӛндірістік 2,5 

пен 3 ке дейін, зерттеу 4 4 тен 4,8 ге дейін; 

–

 

магистратура (докторант) ғылыми-зерттеу (эксперименттік) жұмыстары 4 тен 4,8 ге 

дейін; 

–

 

қорытынды аттестациялау 3,2 ден 4,5 ке дейін. 

 

Әдебиет тізімі 

 

1.

 

Байденко  В.И.  Болонский  процесс:  ПРОБЛЕМЫ,  ОПЫТ,  РЕШЕНИЯ.  –  М.: 

Исследовательский центр проблем качества подготовки специалистов, 2006 г. 

160 

 

2.

 

Омирбаев  С.М.  Кредиттерді  қайта  сынақтаудың  Қазақстандық  жүйесі  –  2010 

жылғы 25-26 қарашадағы Халықаралық конференция материалдарынан. 

3.

 

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрінің 20.04.2011 жылғы № 152 

бұйрығымен  бекітілген  «Кредиттік  технологиямен  оқытудағы  оқу  үдерісін  ұймдастыру 

Ережесі». 

 

 

 

Ю.С. Пономарева 

магистр педагогических наук 

ponomareva_us@enu.kz

 

 

ШИФРОВАНИЕ МОДУЛЕЙ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ПРОГРАММ: 

ОБОСНОВАНИЕ СТРУКТУРНОГО ПОДХОДА 

 

Идеи  Болонского  процесса  зародились  в  середине  ХХ  века  –  Римский  договор  по 

общеевропейским  проблемам  (1957  г.),  Конференция  министров  образования  (1971  г.),  где 

были обозначены основные направления развития общеевропейского высшего образования. 

Основополагающим  документом  Болонского  процесса  является  Болонская  декларация, 

подписанная 29 Министрами образования европейских стран 19 июня 1999 г. В дальнейшем 

процесс  реформирования  «систем  высшего  образования  в  направлении  их  сближения»         

[1, 389] стали называть Болонским процессом. 

Став  полноправным  участником  Болонского  процесса  в  2010  г.,  Казахстан,  в 

соответствии с подписанными договоренностями, обязан обеспечить реализацию всех идей и 

принципов,  лежащих  в  основе  построения  Единого  европейского  образовательного  и 

научного пространства. Данное обстоятельство предопределяет необходимость интенсивных 

преобразований в системе высшего и послевузовского образования РК с целью реализации 

параметров Болонского процесса и преодоления имеющегося разрыва. 

Известно,  что  параметры  Болонского  процесса  подразделяются  на  обязательные, 

рекомендательные  и  факультативные.  Одним  из  факультативных  параметров  является 

модульное построение образовательных программ. 

Следует  отметить,  что  в  Казахстане  в  2011  году  были  утверждены  новые  Правила 

организации  учебного  процесса  по  кредитной  технологии  обучения  [2],  в  которых  шестой 

пункт  прописывает  основные  требования  к  модульным  образовательным  программам.  В 

этом же году ряд вузов, в том числе и ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, в экспериментальном порядке 

разработали образовательные программы с учетом принципа модульности. 

Констатируем, что при разработке образовательных программ выпускающие кафедры 

нашего  университета  столкнулись  со  следующим  противоречием:  согласно  нормативной 

документации «описание модуля должно включать…название модуля и шифр…» [2] вместе с 

тем  система  шифрования  образовательного  модуля  не  прописана  ни  в  одном  нормативном 

документе. 

В  этой  связи  мы  сочли  целесообразным  посвятить  данную  статью  проблеме 

шифрования модулей образовательных программ. 

Известно,  что  шифр  является  обязательным  структурным  элементом  модульной 

образовательной  программы,  следовательно,  включает  в  себя  информацию  о  содержании 

модуля,  его  виде,  месте  и  др.,  что  не  в  полной  мере  отражено  в  действующем  ГОСО  РК 

5.05.001  –  2005  Система  кодирования  учебных  дисциплин  высшего  и  послевузовского 

образования [3]. 

Считаем  необходимым  отметить,  что  с  нашей  точки  зрения,  шифр,

 

присваиваемый 

модулю, является обязательной составной частью учебно-методической документации вуза и 

служит для обозначения уникальности модуля, распознавания научной области содержания 

модуля,  определения  пререквизитов  и  постреквизитов,  соотношения  содержания 

161 

 

образовательной  программы  в  Республики  Казахстан  с  содержанием,  реализуемым  в 

странах-участницах  Болонского  процесса  и  др.  Кроме  того,  шифр  позволяет  обеспечить 

запись обучающихся на учебные курсы через электронный образовательный портал. 

Принимая  во  внимание,  все  вышесказанное  мы  предлагаем  внедрить  в  ЕНУ  им.                

Л.Н.  Гумилева  единую  трехуровневую  структуру  шифрования  модулей  образовательных 

программ  бакалавриата,  магистратуры  докторантуры,  где  каждый  последующий  уровень 

конкретизирует предшествующий: 

1.

 

Уровень образования 

2.

 

Научная область содержания модуля 

3.

 

Дополнительная информация о модуле. 

Остановимся  более  подробно  на  каждом  из  обозначенных  уровней.  Так,  первый 

уровень  представленной  нами  структуры  шифрования  модулей  образовательных  программ 

указывает на уровень образования (бакалавриат, магистратура, докторантура). 

Рассмотрим  более  подробно  обозначение  данного  уровня  в  шифре  модуля. 

Международная  стандартная  классификация  образования  [4]  выделяет  6  ступеней 

образования.  В  рамках  данной  статьи  нас  интересует  5  ступень,  которая  определяется  как 

первый этап высшего образования (не ведущий непосредственно к получению более высокой 

квалификации  необходимой  для  научно-исследовательской  работы)  и  6  ступень  –  второй 

этап высшего образования (ведущий к получению более высокой квалификации, требующей 

проведения научно-исследовательской работы). 

Таким  образом,  проанализировав  представленные  ступени  образования,  мы  сочли 

разумным  в  шифре  модуля  указать  уровень  образования  в  соответствии  с  обозначенным 

выше  документом,  т.е.  к  пятой  ступени  образования  отнести  бакалавров,  а  к  шестой  – 

магистрантов и докторантов. 

Второй уровень структуры – научная область модуля указывает на область науки, к 

которой относится модуль образовательной программы. 

Например,  обязательный  модуль  по  специальности  «Социальная  психология» 

(специальность  5В050300  Психология),  относится  к  научной  области  «Психология  – 

Psychology», следовательно, буквенная часть шифра «PSYC». 

Подчеркнем,  что  для  данного  уровня  структуры  шифрования  нами  полностью 

разработаны буквенные обозначения для модулей образовательных программ, реализуемых 

в ЕНУ им. Л.Н. Гумилева. В таблице расположенной ниже представлено несколько научных 

областей и их буквенные обозначения в шифре. 

 

Таблица 1. Буквенная часть шифра модуля образовательной программы (фрагмент) 

 

№ 

Буквенная часть 

шифра 

Научная область 

английский 

русский 

1 

HIST 

History 

История 

2 

MATH 

Mathematics 

Математика 

3 

EDUC 

Education 

Образование (Педагогика) 

4 

PSYC 

Psychology 

Психология 

5 

POLS 

Political  science,  International 

relations 

Политология,  Международные 

отношения 

6 

ECON 

Economics 

Экономика 

7 

PHIL 

Philosophy 

Философия 

8 

ENGL 

English 

Английский язык 

9 

PHYS 

Physics 

Физика 

10 

GEOS 

Geographical Sciences 

Географическая наука 

 

 

Известно,  что  все  виды  практик,  научно-исследовательская  работа,  государственная 

аттестация 

представляют 

собой 

самостоятельные 

модули, 

что 

предопределяет 

162 

 

необходимость  их  шифрования.  В  этой  связи  для  каждого  из  обозначенных  направлений 

академической  деятельности  обучающегося  нами  предложены  буквенные  обозначения, 

которые представлены в таблицах 2, 3, 4. 

Подчеркнем,  что  буквенная  часть  шифра  дополнительного  модуля  практика 

напрямую зависит от базы прохождения практики, т.к. в виду лингвистических особенностей 

английского  языка,  практика,  проводимая  внутри  университета,  переводится  как  internship 

(например,  педагогическая  практика,  организуемая  на  базе  ЕНУ  им.  Л.Н.  Гумилева  будет 

иметь  следующую  буквенную  часть  шифра  –  TEIN),  а  практика,  организуемая  на  базе 

предприятия  (вне  университета)  –  externship  (например,  педагогической  практике,  базой 

которой является средняя школа, присваивается – TEEX). 

 

Таблица  2.  Буквенная  часть  шифра  модуля  всех  видов  практик  образовательной 

программы 

 

№ 

Буквенная часть 

шифра 

Вид практики 

английский 

русский 

1 

PRIN 

Professional internship 

Профессиональная практика 

2 

PREX 

Professional externship 

Профессиональная практика 

3 

EOIN 

Educational  and  observational 

internship 

Учебно-ознакомительная 

практика 

4 

EOEX 

Educational  and  observational 

externship 

Учебно-ознакомительная 

практика 

5 

EDIN 

Educational internship 

Учебная практика 

6 

EDEX 

Educational externship 

Учебная практика 

7 

ETIN 

Educational 

and 

teaching 

internship 

Учебно-педагогическая практика 

8 

ETEX 

Educational 

and 

teaching 

externship 

Учебно-педагогическая практика 

9 

PTIN 

Psychological 

and 

teaching 

internship 

Психолого-педагогическая 

практика 

10 

PTEX 

Psychological 

and 

teaching 

externship 

Психолого-педагогическая 

практика 

11 

TEIN 

Teaching internship 

Педагогическая практика 

12 

TEEX 

Teaching externship 

Педагогическая практика 

13 

ININ 

Industrial internship 

Производственная практика 

14 

INEX 

Industrial externship 

Производственная практика 

15 

PWIN 

Pre-diploma work internship 

Преддипломная практика 

16 

PWEX 

Pre-diploma work externship 

Преддипломная практика 

17 

RhIN 

Research internship 

Исследовательская практика 

18 

RhEX 

Research externship 

Исследовательская практика 

 

 

Таблица 3. Буквенная часть шифра модуля научно-исследовательской работы 

 

№ 

Буквенная часть 

шифра 

Вид исследовательской работы 

английский 

русский 

 

SRWG 

Scientific-research 

work 

of 

graduate students 

Научно-исследовательская 

работа магистранта /докторанта 

 

ERWG 

Experimental-research  work  of 

graduate students 

Экспериментально-

исследовательская 

работа 

магистранта /докторанта 

 

 

 

163 

 

Таблица 4. Буквенная часть шифра итоговой аттестации 

 

№ 

Буквенная часть 

шифра 

Вид государственной аттестации 

английский 

русский 

 

STEM 

State examination 

Государственный экзамен 

 

CXEM 

Complex examination 

Комплексный экзамен 

 

DBDT 

Defense of Bachelor degree thesis  Защита дипломной работы 

 

DMDT 

Defense of Master‘s degree thesis  Защита 

магистерской 

диссертации 

 

DPDS 

Defense of Ph.D dissertation 

Защита докторской диссертации 

 

Третий уровень структуры шифра модуля содержит дополнительную информацию о 

модуле:  вид,  продолжительность  модуля  и  его  порядковый  номер  в  каталоге  модулей 

образовательной программы. 

Отметим,  что  согласно  нормативным  положениям  модули  подразделяются  на 

следующие виды: 1) общие обязательные модули; 2) обязательные модули по специальности; 

3) модули по выбору для определенной специальности; 4) модули по выбору, выходящие за 

рамки квалификации [2]. 

Следовательно,  в  шифре  модуля  цифровой  знак  1  присваивается  «Общим 

обязательным модулям», а также государственному экзамену по Истории Казахстана. 

Цифровой знак 2 присваивается «Обязательным модулям по специальности», а также 

всем  видам  практик,  государственному  экзамену  по  специальности,  научно-

исследовательской  работе  магистранта  /докторанта,  экспериментально-исследовательской 

работе  магистранта  /докторанта,  защите  дипломной  работы,  магистерской  и  докторской 

диссертаций. 

Цифровой  знак  3  присваивается  «Модулям  по  выбору  для  определенной 

специальности». 

Цифровой  знак  4  присваивается  «Модулям  по  выбору,  выходящим  за  рамки 

квалификации»,  а  также  модулю  «Физическая  культура»  и  вузовским  компонентам, 

например,  в  бакалавриате  «Евразийство:  теория  и  практика»,  «Самопознание»  (кроме 

специальностей группы  «Образование») и др.; в магистратуре –  «Деловой казахский язык», 

«Профессиональный  казахский  язык»,  «Иностранный  язык  для  профессиональных  целей», 

«Деловой иностранный язык» и др. 

На  основании  изученного  нами  опыта  зарубежных  университетов  (например  таких 

как Лауриентский университет, Квинтсланский университет,  Университет Невшателя и др.) 

предлагаем продолжительность модуля в шифре обозначать следующим образом. 

0  –  общеобязательный  модуль,  предполагающий  полное  освоение  в  течение  одного 

семестра. 

1, 2 или 3 – общеобязательный модуль, изучающийся в течение нескольких семестров. 

4  –  модуль  по  специальности,  предполагающий  полное  освоение  в  течение  одного 

семестра. 

5 или 6 – модуль по специальности, изучающийся в течение нескольких семестров. 

Последние  цифровые  знаки  отображают  порядковый  номер  модуля  в  каталоге 

модулей образовательной программы. 

Таким  образом,  в  рамках  данной  статьи  нами  обоснован  структурный  подход 

шифрования  модулей  образовательной  программы,  который  состоит  из  трех 

взаимосвязанных и взаимодополняющих уровней. 

 

Список литературы 

 

1.

 

Болонский  процесс:  интеграция  России  в  европейское  и  мировое 

образовательное  пространство  /А.И.  Гретченко,  А.А.  Гретченко.  –  М.:  КНОРУС,  2009.  –    

432 с. 

164 

 

2.

 

Правила организации учебного процесса по кредитной технологии обучения № 

152 от 20 апреля 2011 г. 

3.

 

Государственный  общеобязательный  стандарт  образования  Республики 

Казахстан  5.05.001  –  2005  Система  кодирования  учебных  дисциплин  высшего  и 

послевузовского образования. 

4.

 

Международная  стандартная  классификация  образования  /Организация 

объединенных наций по вопросам образования, науки и культуры: UNESCO, 1997. – 48 с. 

 

 

 

Ш.Б. Салықжанова 

аға оқытушы 

akbulak07@mail.ru

 

 

ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНЫҢ СТУДЕНТТЕРІНЕ ҚАЗАҚ ТІЛІН 

КРЕДИТТІК ТЕХНОЛОГИЯ АРҚЫЛЫ ҤЙРЕТУ 

 

Мемлекеттік  тілдің  қоғамдағы  қатысымдық  қызметінің  деңгейін  кӛтеру  үшін  оны 

студенттерге оқытып үйретуді жаңа үрдісте дамытып, жетілдіру қажет. Бұл жағдай аталған 

іске жаңаша қырынан келу керектігін айқындайды. Қазіргі кезде тілді оқытуда студенттердің 

оқу  әрекетінің  белсенділігін  арттыру  және  танымдық  әрекетті  жандандыратын  әдістерге 

ерекше  кӛңіл  бӛлу  –  негізгі  әдістемелік  мәселе  болып  отыр.  Сондықтан  да  жоғары  оқу 

орындарында  қазақ  тілін  «кредиттік  технология»  арқылы  оқыту  мәселелерді  шешудегі 

басты ұғым болып табылады. 

«Кредит»  ұғымын  алғаш  рет  1869  жылы  Гарвард  университетінің  Президенті, 

америкалық  білім  беру  саласының  белгілі  қайраткері  Чарльз  Элиот  енгізген.  Бүгінде 

Америка  мен  Батыс  Еуропаның  кӛптеген  елдерінде  қолданылатын  кредиттік  оқыту 

технологиясы және оның ережелері Қазақстанда да жетілдіріліп келеді. ҚР-ның мемелекеттік 

жалпыға  міндетті  білім  беру  стандартында  (Жоғары  білім.  Негізгі  ережелер.  ҚР  МЖМБС 

5.04.019-2008.  ҚР  БжҒМ  23.01.2008  ж.)  білім  берудің  кредиттік  технологиясы  ұғымына 

тӛмендегідей  анықтама  берілген:  «...кредит  кӛлеміндегі  білімді  есепке  алу  және  білім 

траекториясын 

таңдау, 

жеке 

тұлғалық 

ерекшеліктерді 

есепке 

алу 

негізінде 

шығармашылықпен  білім  алып,  ӛз  білім  деңгейін  кӛтеруге  бағытталған  білім  беру  жүйесі 

кредиттік технология», – деп аталады [1]. 

Мұнда  кредит  ұғымына  «оқу  кезеңінде  әртүрлі  кӛрсеткіштер  негізінде  (мысалы, 

студенттің аудиториялық жұмысының кӛлемі, студент жұмысының жалпы кӛлемі немесе оқу 

материалының  кӛлемі)  есептелініп  шығарылатын  студенттің  оқу  әрекеті  кӛлемінің  шартты 

түрдегі ӛлшемі» деген анықтама беріледі. 

Кредит  ұғымының  этимологиялық  мәні  латын  тілінде  (credere-верить)  сенім 

кӛрсетемін  дегенді  білдіреді.  Оқу  процесінде  кредит  ұғымы  студентке  білімді,  яғни  оқу 

материалын ӛз бетімен ізденушілік әрекет арқылы меңгеруге сенім кӛрсету болып табылады. 

Кейбір еңбектерде кредит ұғымы несие деп те айтылып жүр. 

Педагогика ілімінде кредит термині сол қалпында кредит деп айтылады. 

Кредит ( сredit, сredit-hour) – оқушының оқу жұмысы кӛлемінің ӛлшем бірлігі. Ол оқу 

еңбегі кӛлемінің қолайлы, икемді, ӛзгермелі ӛлшемі. 

Сонымен, оқытудың кредиттік технологиясы бойынша студент игеретін білім ауқымы 

кредит түрінде есептеледі. 

Кредиттік  технологияның  негізгі  қағидалары  мен  ерекшеліктері  қандай  деген 

мәселеге тоқталатын болсақ, ол мынадай басты қағидаларға негізделеді: 



 

икемділігі,  яғни  біріншіден,  берілген  оқу  кезеңінің  әр  семестрінде  игеруге 

қажет пәндерді студент ӛз таңдауы бойынша алуына ерікті; екіншіден, студент оқу кестесін 

ӛзіне ыңғайлы жүйемен жасауға құқылы; 

165 

 



 

еркіндігі,  мұнда  біріншіден,  студент  дәрісханалық  сабақ,  жеке  жұмыс  пен 

ӛзіндік жұмыстың ӛзара тиімді арақатынасын анықтап, оқудың дербес түрін таңдап алуына 

мүмкіндігі бар; екіншіден, студент пән оқытушысын ӛзі таңдауға құқылы; 



 

оқу  белсенділігі,  біріншіден,  студент  білімді  ӛз  бетінше  игеріп,  жеке  тұлға 

ретінде  әлеуетін  дамытуға,  шығармашылық  іс-әрекетке  машықтанады;  екіншіден,  ӛмірдің 

нақтылы  бір  жағдайында  білімін  тиімді  пайдаланып,  ұтымды  шешім  қабылдау  дағдысын 

қалыптастырады. 

Сонымен оқытудың кредиттік технологиясы дегеніміз – оқу пәндерін, оларды игеру 

тәртібін студент еркін таңдай отырып, білімді ізденушілікпен игеруіне, одан әрі жетілдіруіне 

мүмкіндік алатын оқыту жүйесі. 

Кредиттік  жүйемен  оқытудың  басты  ерекшелігі  —  әлемдегі  білім  берудің  ең  үздік 

технологиялық  тәжірибелерін  қолдана  отырып  елімізге  қажетті  мамандарды  сапалы 

дайындап шығару. Мұнда бұрыннан қолданылып жүрген оқытудың әдіс-тәсілдерімен қатар, 

студенттің  ізденуіне,  жаңаша  кӛзқарас  тұрғысынан  келіп,  сапалы  білім  алуына  жағдай 

туғызу. Кредит сӛзінің мағынасы – сенім, яғни студентке сенім білдіру арқылы оның білімін 

кӛтеруіне,  ӛзіндік  ізденісіне,  әрбір  ӛтілген  тақырыпты  шығармашылықпен  меңгеруіне  жол 

ашу.  Мемлекеттік  тілді  кредиттік  технология  арқылы  оқыту  мазмұны,  оны  меңгеруге 

қойылатын талаптар мен шарттар силлабус мазмұнымен айқындалады. 

Силлабус  студентке  кәсіби  қазақ  тілді  оқыту  бағыты,  саясаты  жӛнінде  жалпы 

мағлұмат алуға мүмкіндік береді. Студенттердің кәсіби тілдік білімін тексеруде академиялық 

рейтингтік бақылау қолданылады. Студенттердің академиялық рейтингі (Rating) – ағымдық, 

аралық  және  қорытынды  бақылау  нәтижесі  бойынша  студенттің  кәсіби  қазақ  тілін  игеру 

деңгейінің  сандық  кӛрсеткіші.  Жоғары  оқу  орындарында  қазақ  тілі  пәнін  кредиттік 

технология  арқылы  оқыту  жетістіктерін  бақылау  түрлері:  ағымдық  және  аралық  бақылау 

(лексикалық және граматикалық бағыттағы сұрақтар, сӛйлесім әрекеттеріне негізделген оқу 

пәні  тақырыптары  бойынша  бақылау  жұмыстары,  студенттердің  ӛзіндік  ізденушілік, 

шығармашылық  жұмыстарды  қорғауы,  тапсыруы,  т.б.)  және  қорытынды  бақылау 

(грамматика  және  сӛйлесім  әрекеті  түрлері  бойынша  тестілеу,  емтихан)  түрінде 

ұйымдастырылады. 

Оқытушы  әрбір  ӛтілетін  тақырыпты  жіктеп,  жіліктеп  түсіндіріп,  студенттен  сол 

материалдарды  қалай  меңгергенін  сұрау  арқылы  оның  білімін  бағалауды  мақсат  етпейді. 

Әрбір  ӛтетін  тақырып  тӛңірегінде  сол  тақырыптың  ерекшелігі  жайлы,  студент  аталған 

тақырыптан қандай мәселелерді меңгеруі керектігі жӛнінде бағыт-бағдар береді. Ал студент 

сол  ұсынылған  бағыт,  түсінік  негізінде  қажетті,  білуге  тиісті  материалдарды  ӛзі  ізденіп, 

алынатын  білімді  толық  меңгеруі  қажет.  Оқытушы  ӛзі  дайындаған  силлабуста  студентке 

берілетін  білім  мазмұнын,  әрбір  модульдік  бақылау  барысында  студенттің  нені  білу 

қажеттілігін  және  кӛрсетілген  тақырыптар  бойынша  пайдаланылатын  әдебиеттің  тізімдерін 

жан-жақты  кӛрсетеді.  Бір  сӛзбен  айтқанда,  студент  үшін  силлабус  білім  алудың,  ізденіс 

жұмыстарын жүргізудің басты бағдарламасы болмақ. 

Білім  беру  жүйесінде  әр  пәннің  ӛзіндік  ерекшеліктері  ӛзіне  тән  қиыншылықтары 

болады.  Студенттің  сапалы  білім  алуына,  сол  пәннен  алынатын  міндетті  білім  дағдыларын 

меңгеруіне  дұрыс  бағытта  жол  ашу  үшін,  әр  пән  оқытушысы  сол  пәннің  ӛзіне  тән 

ерекшеліктеріне, сол пәнге тән оқытудың принциптеріне баса кӛңіл бӛлгені жӛн. Оқу орыс 

тілінде  жүретін  топтарда  қазақ  тілін  оқитын  студент  ӛзіне  таныс  емес  тілдің  дыбыстық 

құрамын, дыбыстардың айтылу нормасын, дыбыстық заңдылықтарын, оның грамматикалық 

құрылысын игеруге, ойын еркін жүргізуге, басқаның сӛйлеуін түсінуге, жеткілікті дәрежеде 

сӛздік  қорын  меңгеруге  тиісті  және  қазақша  сӛйлеуге  жаттығып,  қазақ  тілінде  қарым-

қатынас жасай алуы қажет. Тыңдаушыны мұндай дәрежеге жеткізу үшін, оқытудың ӛзіндік 

тәсілдері  мен  амалдары,  жолдары  бар.  Басқа  ұлтқа  қазақ  тілін  оқыту  әдістемесі  қазақ  тілін 

оқитын  адамның  ана  тілінің  ерекшелігін  ескере  отырып,  оны  үйретудің  тиімді  жолдарын 

кӛрсетудің маңызы зор. Бұл ана тілді  оқыту  әдістемесінен екінші  тілді  оқыту әдістемесінің 

ӛзіне  тән  ерекшеліктері  болатынын  дәлелдейді.  Алайда  орыс  тілді  аудиторияда  қазақ  тілін 

166 

 

оқыту  әдістемесімен,  орыс  тілін  басқа  ұлт  ӛкілдеріне  үйрету  әдістемесімен  шет  тілдерін 

оқыту  әдістемесімен тығыз байланысты жақтары да күшті.  Сондықтан олар бір-бірінен нәр 

алып,  толығып  отырады.  Тілдерді  оқыту  әдістемесінің  байланыстылығы,  жалпы  ортақ 

мәселелердің  кӛптігі  соңғы  кезде  лингводидактика  ғылымын  туғызды.  Қазақ  тілін  орыс 

аудиториясына оқыту әдістемесінің ғылыми тұрғыдан зерттелу тарихы ұзақ емес. Сондықтан 

оқыту  әдістемесі  бұрыннан  қалыптасқан  шет  тілдерді  оқыту,  орыс  тілін  оқыту 

әдістемелерінен оқып, үйренеріміз кӛп. 

Қазақ  тілін  басқа  тілді  аудиторияларда  оқыту  барысында  қазақ  тілінің  ӛзіндік  басты 

ерекшеліктерін  назарда  ұстауымыз  қажет.  Қазақ  тілі  сӛз  жасау  жағынан  жалғанбалы 

(агглюнативті) тілдер тобына жататындығы бәрімізге белгілі. Сол себептен  де қазақ тілінде 

жұрнақ  түрлері  кӛптеп  саналады,  сонымен  қатар  тӛрт  түрлі  жалғаудың  беретін  ӛзіндік 

мағынасы,  сӛзге  жалғану  кезіндегі  варианттары  да  жеткілікті.  Қазақ  тілін  оқытуда  жақсы 

нәтижелерге  жету  үшін,  біздіңше  мынадай  басты  бағыттарда  жұмыс  түрлерін  жүргізген 

тиімді.  Ең  бастысы,  студенттің  қазақ  тілінен  тілдік  қорын  молайту.  Ол  үшін  үнемі  сӛздік 

жұмыстарын жүргізу қажет. 

Қазақ  тіліндегі  сӛздер  кӛп  мағыналы  және  синонимдер  мен  омонимдерге  бай. 

Сӛйлемде  осындай  сӛздердің  мағынасын  ажырата  білуге,  оларды  тиімді  қолдана  білуге 

үйрету тіл үйренуші студенттің тілдік қорын байытуда жақсы нәтижелер береді.  

Сондай-ақ,  қазақ  тілінде  сӛйлемде  сӛздердің  орын  тәртібі  тұрақты  екенін  ескеріп, 

берілген сӛздер арқылы сӛйлем құрауға, жалғау түрлерін, олардың сӛзге беретін мағынасын 

меңгеру  арқылы  сауатты  түрде  ӛз  ойын  ауызша  және  жазбаша  жеткізе  алу  дағдыларын 

қалыптастыруға  үйрету  қажет.  Қазақ  тілінде  сӛйлемді  тиянақтап,  айтылған,  ойды 

тұжырымдап тұратын сӛйлем мүшесі – баяндауыш. Баяндауыш негізінен етістіктен болады. 

Сондықтан студенттерге етістіктің шақтарын, оның жасалу жолдарын меңгерту олардың ӛз 

ойын жүйелі түрде жеткізе алуына негіз болады. 

Басқа  тілді  студенттерге  қазақ  тілін  үйретуде  пән  бойынша  жүргізілетін  студенттің 

ӛзіндік  ізденіс  жұмыстарын  тиімді  ұйымдастыра  білудің  де  маңызы  зор.  Студенттердің 

ӛзіндік  жұмысын  ұйымдастыру  –  қазақ  тілін  кредиттік  технология  арқылы  оқытудың  ең 

маңызды  мәселелерінің  бірі.  Қазақ  тілінен  ізденіс  жұмыстарын  ұйымдастыру  студенттің 

білімін тереңдетуге, ой-ӛрісін кеңейтуге, олардың тілді үйренуге ынтасын, құмарлық сезімін 

оятуға  кӛмектеседі,  олардың  жан-жақты  қабілеттігі  мен  шығармашылық  күшін  дамытады 

және алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге жәрдемін тигізеді. 

Тіл үйренуші аудиториядағы сабақ үстінде ғана білім алып қоймайды, ӛзіндік ізденіс 

жұмыстарын орындау арқылы да қазақ тілінен білім деңгейін кеңейтіп отырады. 

Қазақ  тілін  оқыту  тәжірибесінде  ұйымдастырылатын  студенттердің ӛзіндік  жұмысы: 

студенттердің оқытушының басшылығымен орындайтын ӛзіндік жұмыс, студенттердің жеке 

ӛздері  орындайтын  ӛзіндік  жұмысы  болып  бӛлінеді.  Студенттердің  ӛзіндік  жұмысы  – 

олардың оқу танымдық әрекетінің ерекше түрі. Оның ӛзіне тән сипаты мынада: бұл жұмысты 

орындау  барысында  оқытушы  жағынан  тікелей  басшылық  болмайды.  Оқытушы  тек  кеңес 

беруші,  кӛмекші  рӛлін  атқарады.  СӚЖ-дің  оқу  үрдісіне  енуіне  себепші  болып  отырған 

кредиттік оқу технологиясының ерекшелігінің де осында. Себебі ӛзіндік  жұмысты орындау 

барысында студенттердің ӛз бетімен еркін әрекет жасау дағдысы қалыптасып, дамиды. 

Қазақ тілін кредиттік технология арқылы оқытуда ӛзіндік жұмыс тӛмендегідей жүзеге 

асады: 



 

студенттерге  қазақ  тілін  кредиттік  технология  арқылы  оқытуда  қандай  негізгі 

мақсат,  талаптар  қойылатыны,  әр  сабақтың  мақсаты  нені  кӛздейтіні  туралы  толық  мәлімет 

беріледі; 



 

студенттер  әр  сабақ  мақсатына  сай  ӛз  бетімен  ізденушілік,  шығармашылық 

әрекет жасау технологиясының негізгі ұстанымдарымен танысады;  



 

студенттер  кәсіби  тілді  үйренуде  ӛзіндік  жұмыстың  жеке  түрлері  бойынша 

пайдаланатын оқу нұсқауларымен қамтамасыз етіледі;  

167 

 



 

ӛзіндік  жұмысты  ұйымдастыруда  ең  маңыздысы  –  ӛзара  ынтымақтаса  әрекет 

жасауға  бағытталған  шығармашылық  қарым-қатынас,  оқытушының  студентпен  жұмыс 

жасау барысындағы ӛзара сеніміне негізделетіні түсіндіріледі. 

Сонымен,  студенттердің  әрқайсысына  нақты,  белгілі  талаптар  мен  міндеттер 

қойылғанда, әрқайсысы қалай жұмыс істеу керек, не міндеттелгенін, не талап етілетінін анық 

білгенде ғана олардың ӛзіндік жұмысы ӛз нәтижесін әкеледі. Ал ол болса, кәсіби қазақ тілді 

оқып  үйренуде  студенттердің  ішкі  мүмкіндігінің  ашылып,  оқу  белсенділігінің  артуына 

жағдай жасайды. 

Студенттердің  ӛздік  жұмыстарын  ұйымдастыруда  мынадай  жұмыс  түрлері 

жүргізіледі.  Оқу  жылының  басында,  студенттердің  тілдің  білу  деңгейін  анықтаған  соң, 

олардың тілді меңгеру дәрежесіне қарай әр түрлі тапсырмалар ұсынылды. 

Ӛзіміз  дайындаған  силлабуста  аудиториядан  тыс  жүргізілетін  студенттердің  ӛзіндік 

жұмыстарының  тақырыптары  берілді.  Бұл  тақырыптарда  қазақ  халқының  ұлы  тұлғалары, 

олардың  ӛмірі  мен  шығармашылық,  қазақтың  салт-дәстүрлері,  қазіргі  қоғамымыздың  даму 

бағытындағы  ӛзгешеліктері  жайлы  бағыт  ұсталынды.  Тапсырма  тақырыптарын  таңдауда 

студенттердің  ӛз қалауында  болды.  Бұл  жұмыс  түрін  ұсынудағы  негізгі  нысана:  белгілі  бір 

тақырыптарды  зерттеу,  саралау  барасында  студенттердің  қосымша  әдебиеттермен  жұмыс 

істей білу дағдыларын қалыптастыру, ӛз ойын тиянақты, тұжырымды жеткізе білуге үйрету.  

Кредиттік оқыту технологиясы қазақ тілін мамандыққа сай үйренуге қажетті білімді, 

іскерлік  пен  дағдыны  ӛз  бетімен  игере  алатын  шығармашыл,  ӛзін-ӛзі  басқара  алатын  жеке 

тұлғаны  қалыптастырады.  Қазақ  тілін  кредиттік  технология  арқылы  үйрету  студенттің 

бойындағы  жасырын  жатқан  ішкі  әлеуетін  ашып,  оның  ізденушілік,  шығармашылық 

белсенді әрекеттерін дамытады. 

 

жүктеу 6.04 Mb.

Поделитесь с Вашими друзьями: