Бағдарламасы бойынша шығарылды Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті Елбасының Қоры
жүктеу 3.5 Mb. Pdf просмотр
|
250 Ал өткен жылдар ішінде өндірістің жалпы дамуына 900 млн АҚШ долларынан астам инвестициялық қаржы жұмсалды, бұл өз орайында жаңа өндірістік қуаттарды жасауға мүмкіндік берді. бұдан басқа инвестициялық үрдіс қазір де жалғасуда, ол тек аталмыш кәсіпорындармен ғана шектеліп қалмайды. мысалы, жаңа астананың дамуына еу- разия тобы инвестициялық 48 млн АҚШ долларын салды. Дер кезінде қаржыландырудың тағы бір сәтті мысалы – «Жезказганцветмет». 1995 жылы бұл кәсіпорын банкротқа ұшыраудың аз-ақ алдында болды, оның жалпы қарызының көлемі 170 млн АҚШ долларын, ал соның ішінде еңбекақы бойынша қарызы 10 млн АҚШ долларын құрады. келесі жылы компания акциясын сатып алу тендерінде оған «Самсунг» корпорациясы иелік етті. ол қарыздардың бәрімен есеп айы- рысып, ірі инвестиция салды. бұл жылдары өндіріс көлемі төрт жүз мың тоннаға дейін өсті, мұның өзі комбинат тарихында бұрын-соңды болып көрмеген табыс еді. біз өте сақтықпен келген, жекелеген жобалар бойынша жекешелендіру бастапқыда бірнеше кезеңдермен жүзеге асырылды. Әуелі кәсіпорын басқаруға берілді. Нақ сол кезеңде мемлекет іске тартылған инвестордың қабылдаған инвестициялық міндеттемелерін орындауға және білікті менеджментті қамтамасыз етуге қабілеттілігін тексеріп, оның сенімділігіне көз жеткізуі керек болды. Әрі қарай мұндай ин- вестор акциялардың белгілі бір пакетін сатып алады. бірқатар металлургиялық комбинаттар сенімді басқаруға осылайша берілді. Алайда жекешелендіру барысында әуел бастан-ақ сенімді инвесторды тартуға әрдайым қол жете берген жоқ. мысалы, 1995 жылы «балхашмыс» акционерлік қоғамы «кАм Финанс СА» компаниясына сатылды; бірақ, кейінде кәсіпорынға қатысты инвестициялық міндеттемелердің орын- далмауынан келісімшартты бұзуға тура келді. тек 1997 жылы м емлекеттік меншіктен – жеке меншікке 251 «Самсунг» компаниясы «балхашмыс» акционерлік қоғамы кәсіпорындарының мүліктік кешенін сатып алғаннан кейін барып, бұл жағдай түзелді. Қазіргі уақытта түсті металлургия кәсіпорындары блогын біріктірген «казахмыс» корпорациясы республикамыздағы ең пайдалы ірі өндіріс орындарының бірі болып саналады. Жаңа корпоративтік құрылымдарды қалыптастыру үрді- сі де кейде бірнеше кезеңдермен өтті. мысалы, Өскемен қорғасын-цинк, лениногор полиметалл және Зырян кен- байыту комбинаттары акцияларының айтарлықтай бөлігі жекешелендірудің алғашқы кезеңінде-ақ еңбек ұжымдарына берілген. Дегенмен, кәсіпорындарда қалыпты өндірістік үрдісті қалыптастыру проблемалары шешілмей қалды. оның негізгі себебі, сол кездегі басқару қызметкерлері құрамының күшімен осындай жоғары деңгейдегі өндірісті инвестициялау үшін нақты қаржы көздерін тарту мүмкіндігінің жоқтығында еді. Швейцариялық «Глинкор» фирмасы атты стратегиялық инвесторды тартқаннан кейін ғана барып, бұл проблема- лар шешіле бастады. тек Өскемен қорғасын-цинк, лени- ногор полиметалл, Зырян кен-байыту комбинаттарының мүліктік кешендерін біріктірудің негізінде жүргізілген қайта құрылымдау нәтижесінде рентабельді өндіріс – «казцинк» компаниясы құрылды. Жекешелендіру инвестициялық авантюризмге қарсы белгілі бір иммунитет енгізіп, бізді көп нәрсеге үйретті. Сон- дай тәжірибенің бірі Васильков кен-байыту комбинатын жекешелендіру болды. Алтын өндіретін бұл кәсіпорынды сату жөніндегі тендер еуропалық қайта құру және даму банкімен бірге дайындалды. Нәтижесінде оған қатысуға әлемдік деңгейде аталмыш салада танылған 10 ірі компанияның бесеуі ниет білдірді. Алайда соңғы сәтте кәсіпорын үшін 95 млн АҚШ доллары мөлшерінде адам сенбес жоғары баға ұсынған және осының негізінде жарыста жеңіске жеткен ҚАЗАҚСТАН ЖОЛЫ 252 «Пласер Доум Инк.» компаниясы сынды жаңа инвестор пайда болды. Дегенмен жеңімпаз фирма уәде еткен соманың тек 35 млн АҚШ долларын ғана төледі, ал кейінде инвестициялық міндеттемелерді орындамағандықтан келісімшарт бұзылды. бірақ біз еуропалық банк сияқты инвестициялық кеңесшінің және аталмыш келісімшартты жасаудан сақтандырған әлеуетті ірі инвесторлардың сенімінен айрылып қалдық. Жекешелендірудің екінші кезеңі барысында біздің де шетелдік әріптестерге қатынасымыз түбегейлі өзгерді. Қазақстандағы инвестициялық климаттың жағымсыз си- паттары болғанына қарамастан (жоғары бикоммерциялық тәуекелшілдік және т.б.), шетелдік капитал мен жергілікті капитал арасындағы тепе-теңдік қамтамасыз етілді. бірақ та бұл жеткіліксіз болатын. біз өте қысқа мерзімде «Қазақстанда тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдау туралы» Заң қабылдадық, онда шетелдік инвесторлар үшін жеңілдіктер мен артықшылықтар жүйесі айтарлықтай кеңейтілді. осы заң қабылданғаннан кейін шетел капиталы біздің экономикамыздың өсуінде шешуші рөл атқарды. Соның арқасында кәсіпорындардың еңбекақы, бюджет, зейнетақы қоры бойынша, сондай-ақ энергетиктерге, көлік және басқа да аралас мекемелер қызметкерлеріне берешек қарыздары жойылды. түптеп келгенде, ереуілдердің беті қайтарылып, кез келген ел үшін ең қиын ресурс – жұмыс орны сақталып қалды. Шетелдік әріптестер кәсіпорындарды басқаруға жаңа эле- менттер енгізді. бәсекеге қабілетсіз социалистік экономиканың қазақстандық басқарушылары тегін тәжірибеден өтті. Жеке- шелендіру әлеуметтік және коммуналдық салалардың инфрақұрылымының басым бөлігін сақтап қалуға жағдай туғызды. 1991 жылдан бастап жүргізілген ауыр жұмыстар мен шетелдік инвесторларды белсенді түрде тартудың барлығы алғашқы жемістерін бере бастады. мысалы, 1995 жылы м емлекеттік меншіктен – жеке меншікке 253 жалпы ішкі өнім көлемі 992,5 млрд теңгені құрады, ал өнеркәсіп өндірісі 13,6% өсті, соның ішінде ол қара метал- лургияда 17,4%, түсті металлургияда 1,9% ұлғайды. бұл кәсіпорындарда еңбекақы 16-18 мың теңге болып, респу- блика бойынша орташа деңгейден 3 есе артты. тағы да қайталаймын, мемлекеттік кәсіпорындарды шетел капиталына сату жиі-жиі – «мемлекетті, ұлттық байлықты, отанды сату» деген жалған ұғымдармен байла- ныстырылып отырды. Әділдік үшін айтуымыз керек, көптеген шетелдік инвесторлар мемлекеттік кәсіпорындарды сатып алу және олардың әрі қарайғы тиімді жұмысын қамтамасыз ету мүмкіндіктерін жақсы меңгерді. Атап көрсеткенімдей, отандық бизнесмендердің көпшілігінде мұндай мүмкіндіктер болмады. оның үстіне, отандық әлеуетті меншік иелері әлі қалыптаспаған еді және олар кәсіпорындардың тиімді жұмысын қамтамасыз ете алмады. олар өнім өткеру нарығын, нарықтық экономикадағы басқа да көптеген жайларды білмеді. біз оны әлі алдағы уақытта үйренуіміз керек еді.
1996–1998 жылдары жүргізілген жекешелендірудің үшінші кезеңі экономиканың стратегиялық салаларындағы электр энергетикасы мен мұнай-газ салаларын, сондай-ақ әлеуметтік саланы – денсаулық сақтау, білім беру, ғылым мен мәдениет салаларын – қоса алғандағы секторлық бағдарламаларға көшудің кезеңі болды. Дәл осы кезеңде ірі өнеркәсіп орындарын сатып алуға қабілетті отандық толыққанды инвесторлар қалыптаса бастады. 1995 жылғы желтоқсанның аяғында заңдық күші бар «Жекешелендіру туралы» Жарлыққа қол қойдым, ал
ҚАЗАҚСТАН ЖОЛЫ 254 1996 жылдың ақпанында Үкімет қаулысымен «1996–1998 жылдарға арналған жекешелендірудің екінші кезеңінің бағдарламасы» іске қосылды. бағдарламаның мақсаты жекешелендірудің негізгі үрдістерін тезірек аяқтап, енді ақшалай яғни ақылы негізде жекешелендірудің көмегімен, меншік иелерінің тобын қалыптастыру болды. бұл кезеңде жекешелендіру үрдісінің басым белгілері жекешелендірілетін нысандарды жаңа меншік иелеріне ақылы етіп беру болып саналды. Үш жылдың ішінде жекелеген жобалар бойынша жекешелендірумен жалғасып, шағын жекешелендіру шең- берінде бұрын сатылмаған, ішінара жекешелендірілген сауда және әлеуметтік, мәдени, тұрмыстық қызмет көрсету нысандарының, кәсіпорындардың мемлекеттік пакеттері өткерілді. Жекешелендірудің үшінші кезеңі бағдарламасының та- раулары Қазақстан экономикасы үшін стратегиялық маңызды салалардағы, сондай-ақ денсаулық сақтау, білім беру, ғылым мен мәдениет салаларындағы жекешелендірудің секторлық бағдарламасы болды.
м емлекеттік меншіктен – жеке меншікке 255 денсаулық сақтау, білім беру мен мәдениет салаларының нысандары мемлекет иелігінен алынды. Жекешелендірудің сатылған және сатып алынған нысандарынан түскен қаржы сомасы 54,5 млрд теңге болды. 1998 жылдың ішінде 513 акционерлік қоғам акция- ларының мемлекеттік пакеттері мен жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердегі мемлекеттік үлестер, 2716 әлеуметтік сала нысаны жекелеген мүліктік бірліктер мен кәсіпорындардың мүліктік кешендері жекешелендірілді». Дереккөз: Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі
бұрынғылар секілді, бұл кезең де өзінің жүзеге асырылу жылдамдығымен ерекшеленді. Жекешелендіру алдындағы дайындық пен нақты сату үрдістері қысқа мерзімде жүргізілуі тиіс болып көрсетілді. тендерге дайындалу мен жүргізуге бір ай, ал аукционға одан да аз уақыт – 15 күн берілді. мұндай өте жылдам жекешелендірудің басты себебі – астыртын жекешелендіру жолымен кәсіпорындардың негізгі қорлары мен қаржысын «сарқып алу» үрдісінің тым тез жүруі болды. көптеген кәсіпорындар мен ұйымдардың басшыла- ры жекешелендіруді әдейі тежеп, «кәсіпорынның қанын сорып», орасан зор несиелік қарызды одан сайын өсіре отырып, өзі мен жақын туысқандарының заңсыз жолмен баюына жағдай жасады. егер осы үрдіс ұзаққа созылған болса, онда кәсіпорындарды мұндай «коммерциялау» олардың әрі қарайғы қалыпты қызметінен бар үмітті айы- рып, жекешелендіру үшін іске жарамды ешқандай мүлік қалдырмаған болар еді. Әрине, жеделдете жекешелендіру ірі шығындарға да ұшыратты. мысалы, кәсіпорын әрдайым өзіне лайықты меншік иесінің қолына тие бермеді. тіпті өз иелігіндегі кәсіпорынды тақыр таза тонап, белгісіз бір жаққа тайып тұрғандар да бол- ҚАЗАҚСТАН ЖОЛЫ 256 ды. Алайда сол бір өтпелі кезеңнің барлық жағдайын ескере келіп, жекешелендірудің айтарлықтай тиімді болғанын жоққа шығаруға болмас еді. Ақыр соңы, көршілес мемлекеттердегі жекешелендіру үрдісінің нәтижелерімен салыстырғанда, атқарылған істің терісінен гөрі оңы басым болды. Жекешелендірудің үшінші кезеңінде мүлікті өткізудің негізгі екі түрі – шығарып сату (аукцион, тендер) мен тікелей жөнелтіп сату болды. екіншісі тек бұрындары жалға немесе сенімді басқаруға берілген нысандарға арналды. келісімшарт бойынша сенімді басқаруға берілген 66 кәсіпорыннан кейінде 26 кәсіпорын (соның ішінде түсті және қара металлургиялық ірі кәсіпорындар) компания басқарушыларына сатылды. Әуелгіде белгіленген жоғары көтеріңкі өтінімдер әрдайым күткен нәтижеге жеткізе берген жоқ. мысалы, ұзаққа созылған келіссөздер барысында «казахтелеком» компаниясының акциялар пакетінің 100%-дық, бағасы 2-3 млрд АҚШ дол- ларынан 60 млн АҚШ долларына дейінгі ауқымда өзгеріп тұрды. «Daewoo» компаниясының 100 млн АҚШ долла- рына сатылатын акцияларының 40%-ы ғана сатылғаны соның қорытындысы болды. Алайда инвестициялық міндеттемелердің орындалмауы кейінде сатып алушыны пакетті енді отандық инвесторға сату қажеттігіне мәжбүр етті. бірақ мұның бәрінде де қуанышты сәттер болды. мұндай қайта сатушылық жекешелендірудің үшінші кезеңінде ірі объектілерді жекешелендіруге отандық капиталды тартудың нақты мүмкіндіктері пайда болғанын көрсетті. Үшінші кезеңнің барысында іс жүзінде жұмыс істеп тұрған электр энергиясының стансалары түгел жекешелендірілді. бұл сату және инвестициялық міндеттемелер түріндегі айтарлықтай қаржының бюджетке түсуін қамтамасыз етті. Дәл осы жекешелендірудің шеңберінде 1997 жылы Шығыс Қазақстан облысының елді мекендері мен өнеркәсіп орын- м емлекеттік меншіктен – жеке меншікке 257 дарын энергиямен қамтамасыз етудегі дағдарысты жағдай түзетілді. Атап айтқанда, американдық «AES Suntree Power» компаниясына төрт жылу-энергетика орталығының (Семей, Өскемен, Согра және лениногор) сатылуы мен екі ГРЭС- тің (Шульба, Өскемен) концессияға берілуі төніп келген аймақтық энергетикалық дағдарыстан құтқарды. 1997 жылдан бастап мұнай саласында жекешелендіру үрдісі қарқындап өсе түсті. мұндай нысандарды бағалау үрдісі айтарлықтай күрделі болып, әртүрлі ведомстволар мамандарының күш салуын талап еткендіктен, Қазақстан Республикасы Үкіметіне салааралық комиссия құру тапсы- рылды. Нақ соның өзі мұнай-газ саласындағы нысандарды сату тәртібі мен шартын айқындап, сондай-ақ әлеуетті сатып алушылар үшін неғұрлым қолайлы инвестициялық жағдай орнатуы керек болды. 1997 жылы тендер жеңімпаздары – индонезиялық «Централ Азия Петролеум» компанияла- рымен және Қытай ұлттық мұнай-газ компанияларымен арада – «маңғыстаумұнайгаз» және «Ақтөбемұнайгаз» ашық акционерлік қоғамдарының мұнай-газ салаларындағы ірі нысандарды сату жөніндегі келісімшарттарға қол қойылды. Үшінші кезең жекелеген жобалар бойынша ірі және өте сирек объектілерді жекешелендіру үрдісіне де жаңалықтар енгізді. «кәсіпорындарды шетелдік фирмалардың басқаруына беруден» енді оларды шетел инвесторларына тендерлік жол- мен сатудың аса маңызды түріне көшуі болды. Сол кезеңде қазақстандықтардың қаржы жоқтығынан ірі кәсіпорындар үшін күресте шетел капиталымен бәсекелестікке түсуіне ешқандай мүмкіндігі болмағаны айқын еді. Сонымен бірге Қазақстан сол кезеңде өнеркәсіп орындары акцияларын сату-сатып алу келісімшарттарын бұзудың зиянды зардаптарынан да құтыла алмады. оған негізінен инвестициялық міндеттемелердің орындал- мауы, кәсіпорындар жұмысының күрт нашарлауы, білікті ҚАЗАҚСТАН ЖОЛЫ 258 менеджменттің болмауы және қаржы мен сыртқы сауда операцияларындағы түрлі қиянаттар себеп болды. екінші және үшінші кезеңдерде барлығы 94 ірі кәсіпорын жекешелендірілді, соның ішінде 57-сі шетелдік инвестор- лардың иелігіне берілді. бастапқыда ірі кәсіпорындардың сенімді басқаруға берілуі, сонан кейін олардың жекелеген жобалар бойынша сатылуы мемлекеттік және жеке меншікті капиталдарының қатысуымен жаңа өнеркәсіп компанияларын құруға жағдай туғызды. Қазіргі уақытта бұл компаниялар халықаралық нарықта өз орнын тапты, сондай-ақ мыңдаған адамдардың жұмыспен қамтылуына, еліміздің экономикасын айтарлықтай нығайтуға мүмкіндік берді. Қысқасы, қазақстандық кәсіпорындарды шетелдік фир- малардың басқаруына беру ірі кәсіпорындардың көпшілігін қаржы және өндіріс дағдарыстарынан шығарып, олардың нарықтық экономиканың қатал жағдайына ойдағыдай бейімделуіне мүмкіндік туғызды. кәсіпорындардың қаржы- экономикалық жағдайын сауықтыру дәл осы кезеңнен бас- талды.
т өртінші кезең : мемлекеттік меншікті бАсҚАру төртінші кезең 1999 жылдан басталды және ол мемлекеттік меншікке билік ету мен реттеу мәселелеріндегі мемлекеттік басқару деңгейі арасындағы өкілеттіктерді бөлісуде пайда болған жаңа қатынастармен сипатталады. мысалы, 150-ден астам нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер енгізуді және мемлекеттік басқару деңгейі өкілеттіктерін нақты бөліп беруді қарастырған заң қабылданды. мемлекеттік мүлікті басқару саласындағы заңнамалық база да жетілдірілетін болды. Жекешелендіру мен мемлекеттік мүлікті басқарудың тиімділігін арттырудың 1999–2000 жылдарға арналған
м емлекеттік меншіктен – жеке меншікке 259 бағдар ламасының қабылдануы бұл кезеңнің алғашқы бас- тамасы болды. бағдарламада жекешелендірудің бұрынғы кезеңдерінің іс жүзіндегі нәтижелері және нарықтық экономиканың негізі болған жеке меншіктің қалыптасуы жазылды. мемлекет экономиканың жекелеген стратегиялық маңызды салаларына қатысуды өзінде қалдырды. ондай салаларға ұлттық экономиканың негізін құраушы салалар, сондай-ақ күнделікті өмірге аса қажетті тауарлар, өнімдер мен қызмет көрсету өндірісін қамтамасыз етуші салалар жа- тады. осыған байланысты мемлекеттік мүлікті басқарудың тиімділігін арттыру және басқарушылық шешімдердің жүзеге асырылуын бақылау мәселелері ерекше маңыз алады. бүгінде республикада «Самұрық» Ұлттық холдингтік ком- пания» акционерлік қоғамы құрылды. біз мемлекеттік холдинг құрудың бизнес жоспарын жасауға басқа елдерде осыған ұқсас құрылымдар құруда тәжірибесі бар тәуелсіз шетелдік консалтинг компанияларын тартуға шешім қабылдадық. талдаудың көрсеткеніндей, мұндай тәжірибесі бар жалғыз компания McKinsey болып шықты; ол консалт-рейтинг жөнінен әлемде бірінші орын алады екен; өзі мемлекеттік активтерді басқару жөнінде дамушы және дамыған елдердің үкіметтері үшін 6-дан астам жобаны жүзеге асырыпты; солардың ішінде Сингапурдағы «темасек» мемлекеттік холдингі де бар көрінеді. Қазақстан жағынан бұл жобаға Экономика және бюд- жеттік жоспарлау министрлігі жанындағы «маркетингтік- сараптамалық зерттеулер орталығы» акционерлік қоғамы қатысты. Жобамен жұмыс барысында еуропа, Азия, Солтүстік Америка, Австралия және океания елдері мемлекеттік активтерін басқару жөніндегі агенттіктер мен 13 мемлекеттік холдингтердің алдыңғы қатарлы халықаралық тәжірибесі зерттелді. Холдингті құрудан бұрын ұзақ уақыт жұмыс істелді, тіпті кейде жұмыстың тоқтап бір жерде тығырықтап тұрып
ҚАЗАҚСТАН ЖОЛЫ 260 қалған кездері де болды. мен біздің холдингтер мен ірі компаниялардың қарсылық әрекеттерін, яғни өз қазанында өздері қайнап, тек өз ойлағандарын ғана істегісі келгенін түсіндім. менің елімізде акциялардың мемлекеттік пакетін басқару бойынша мемлекеттік холдингті құру жөніндегі жұмыс тым баяу жүріп жатқанын Үкіметке бірнеше рет ескертуіме тура келді. Нәтижесінде, холдингті құру үрдісі бір жарым жылға созылды. Ақырында, 2006 жылдың 28 қаңтарында «Самұрық» Ұлттық холдингтік компаниясы» акционерлік қоғамын құру туралы» Жарлыққа қол қойдым. мен холдинг басшылығы алдына мынадай өзекті стратегиялық міндеттер қойдым: корпоративтік басқаруды жақсарту арқылы ұлттық компа- ниялар қызметінің тиімділігі арттырылсын, демек, ұлттық компаниялар қызметінің тиімділігі мен басқару деңгейін арт- тыру есебінен ел экономикасының өсуі жеделдетілсін. Жеке меншік сектордың компанияларына үлгі бере отырып, бізге корпоративтік басқару сапасын жақсарту қажет, мұның өзі тұтастай алғанда қаржы жүйесінің ашықтығына жеткізеді. Қазір адамдардың көбінде: «жалпы осы холдингтің керегі не еді?» дегенге саятын көптеген сұрақтар туындайды. мен сондай-ақ: «ұлттық компанияларды тәртіпке келтіруден» бастап, екінші Ұлттық қорды немесе тағы сондай бірдеңені құруға дейінгі әртүрлі әңгімелерді естідім. Ал іс жүзінде бас қатыратындай ештеңе де жоқ еді. ойлап қараңыздаршы, жекешелендіру үрдісіне қарамастан ұлттық компаниялар мемлекеттің қарауында болады. бұл өздігінен алғанда нарықтық ұстанымдарға қайшы келмейді, өйткені жол болмаушылық немесе сәтсіздікке ұшыраушылық деген әрдайым бола береді, – міне, сондай кезде мемлекеттің қатысы тіпті қажет. ол – қоғамдық игіліктер өндірілетін са- лалар. Дәл осы себептен бір кезде біз телекоммуникация, энергиямен қамтамасыз ету және темір жол көлігі, сондай-ақ м емлекеттік меншіктен – жеке меншікке 261 кен өндіруші өнеркәсіптің бөлігі секілді салаларды мемлекеттік меншік те қалдырдық. Шын мәнінде, экономиканың осы- нау өмірлік маңызды салалары жеке тұлғалар арқылы реттелмегені олардың пайдаға ұмтылмай, сапаның жоғары, бағаның төмен болуына баса назар аударуы үшін қажет. Ал бізде қалай болды? біздің компаниялар ұлттық мәртебе алып, демек, белгілі бір басымдықтарға ие болып, өздерінің бастапқы қызметтерін «ұмытты» да, баяғы сол пайда үшін жұмыс істей бастады. Әрине, пайданың болғаны жаман емес. бірақ, іс жүзінде сапаның жақсаруы да, тұрғындарға қызмет көрсетудің қолайлылығы да болмады. Ұлттық компания мәртебесі, шын мәнісінде, оның өзіндік қызмет саласында «заңдастырылған» монополиске айналатынын білдіреді. осының есесіне компа- ния мемлекеттік болғандықтан, демек, қоғамның мүддесіне қызмет ететін болғандықтан, ол өз кірістерін инвестиция- лай отырып, жоғары сапа мен бағаның қолайлы деңгейін қамтамасыз етуі керек. «Жеке меншік иелері» мұндайға әсте де бармас еді. Ал бұған «Қазақтелеком» мысал бола алады. бүкіл еліміз бойынша тораптардың технологиялық бірлігін қамтамасыз ететін бір ғана оператор болса, бәріміз үшін әлдеқайда қолайлы екеніне келісетін шығарсыздар. Ал осы бірегейлік – пайда табудың, тіпті жоспардан тыс пайда табудың кепілі. Алайда, компания тапқан пайдасын ұсынылған қызмет көрсету ассортиментін дамытуға немесе тарифтер мен шығындарды азайтуға жұмсаудың орнына, өзінің бастықтарына аспандата еңбекақы тағайындады және тағы сондайларды істеді. Ал бізде кейбір жергілікті аудандарда әлі күнге дейін Интернет пен телефон байланыстары жоқ! міне, ұлттық компаниялар осындай жайларға баса назар аударуы керек. Анықтап қарап айтайын, ұлттық – дегеннің мәнісі ұлтқа тиесілі деген сөз ғой. бұл ақшалар – мемлекеттің, әрілеп айтқанда – бүкіл қоғамның ҚАЗАҚСТАН ЖОЛЫ Каталог: media -> upload upload -> Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ғылым комитеті философия, саясаттану және дінтану институты upload -> Әож 930 (574) Қолжазба құқығында upload -> Байдавлетова мадина досбергеновна upload -> Иманжүсіп Құтпанұлы – қазақ көркемөнерінің көрнекті тұлғасы upload -> Ма алала жи а ы халы а их л ы ы да І upload -> Ілияс есенберлин upload -> К 120- летию Султанбека Ходжанова жүктеу 3.5 Mb. Поделитесь с Вашими друзьями:
|