н л
кор+іи қойды, кел+ген еді, айт+атын болды,
біл+се екент.б.
Бір жетекші етістікке бірнеше көмекші етістік
тіркесетін болса, екінші, үшінші көмекші етістік-
тер алдындағы көмекші етістікке қосымш а арқы-
лы тіркесе береді. М ысалы, айқында+п - қал+ып
еді т.б.
К өмекш і етістіктер жетекш і етістікке тірке-
сетін болғанды қтан, сөйлемде жетекші етістікке
қосы латы н басқа да грамматикалық көрсеткіш -
тер көм екш і етістіктерге өз ретімен қосы ла бе-
реді.
1. М іне, үйге де жетіп қалды қ (Әбдіқады-
ров).
2. Қырдан оқып, көп білім ала алмайсың.
3. Асау ж ы лқы ларға қақт ы ғы п, ж ы ғы лы п
қалмаңдар (Бегалин).
Бірінші сөйлемдегі қал деген көмекші етістік-
ке жедел өткен ш ақ ж ұрнағы мен ж іктік жал-
ғауы ж ал ған ған :қ ал + д ы + қ .
Е кінш і сөйлемдегі ал көм екш і етістігіне
етістіктің болы м сы зды қ ж ұрнағы (= м а ), келер
ш ақты ң ж ұрнағы (= й ), ж іктік ж алғау ж алған -
ған: а л + м а + й + сы ң . Үшінші сөйлем дегі қал
көмекш і етістігіне болымсыздық ж ұрнақ (= м а ),
жіктік жалғау жалғанған: қал+ма+ңдар. Жегекші
етістікке сөйлемде қосылаты н түрлі м ағы налар
бірнеше көмекші етістікке қатысты болса, алғаш -
қы көмекш і етістік қана жетекші етістікке тірке-
седі де, қалғандары алды ңғы көмекш і етістікке
тіркесе береді. М ысалы, кор+іп ал+а қой+ып
еді т.б.
Ж етекш і етістікке қанш а көм екш і етістік
тіркессе де, олардың бәрі жетекші етістіктің құра-
мына кіреді де, бір сөзге бірнеше қосы м ш а жал-
ғанғандағы сияқты бір сөздің қызметін атқарады.
М ысалы, кормекшімін деген үш қосы м ш алы
етістік сойлемде қандай бір сөз қызметін атқарса,
Поделитесь с Вашими друзьями: |