-п дыбысына біткен етістікке жалғанса, ол түбірдегі
-п дыбысын -у ды бы сы на айналдырады. М ыса-
лы , тап - тауып, жап - жауып, қап - қауып т.б.
Түркі тілдеріне түгел тарам аған (мәселен, өзбек
тілінде) бұл құбылысты қазақ халқыны ң сөзді
әуезді айтуға ұмтылысымен түсіндіруге болады.
М әселен, тап-ып, шап-ып дегендегі п дыбысы
дыбысталу мүшелерінің ең соңғы позициясында
ерінге қамалып жасалады. Бір рет п дыбысын
айтқан соң екінш ісін қатар бірден айту үшін
ауаның қосы м ш а толқы ны керек. Сөздегі қатар
келген дыбыстардың жасалуы окпеден сыртқа
қарайғы ретте болса, сөз жеңіл, бөлінбей тұтас
айтылады: тауып, шауып т.б.
Қазіргі қ а за қ тілінде -ға лы көсем ш енің -а,
-е /-й , -ып, -іп, -п тұлғаларына қарағанда қолда-
нылу аясы тар. Бұл тұлға өзінің бастапқы қы з-
метінде тұрып та барлы қ етістікті бірдей сипат-
тай бермейді. Көбінесе қозғалы с мағы насы нда-
ғы етістіктерді ғана сипаттайды. Мысалы: тату-
ласқалы келдім, ж ауласқалы барды, айтысқалы
кетті. Бұл ж ұрнақ арқылы кез келген етістіктен
көсемше туындай бермейді, ол озінің косемшелік-
пысықтауыштық мағынасын тек сабақты етістік-
тен ж асалғанда ғана сақтайды. Ал егер ол салт
етістіктен немесе ыры қсыз етіс пен өздік етістен
жасалғанда күрделі етістіктегі негізгі етістік бо-
лып қолданылады. Мысалы: келгелі жатыр, бар-
Поделитесь с Вашими друзьями: |