Бағдарламасы бо й ы н ш а ш ы ға ры л д ы лп Қ азақ грамматикасы. Ф онетика, сөзжасам, морфология, синтаксис

кемекші етістік мәнінде тіркесіп тікелей жіктеліп 

барып жасалуын да,  бұлар грамматикаларда нақ 

осы  ш ақ деп  беріледі.  Осыдан  ан ы қ  корінетін- 

дей,  осы  ш ақты ң  бұл  түрі  қазіргі  кезде  арнайы 

грамматикалық тұлғалар арқылы жасалмай, қалып 

етістіктерінің  негізінде  немесе  комекш і  етістік 

м ә н ін д е   ж ік т е л іп   к е л у ін е н   (ж іктел у  шақ 

тикасында бар.

Коне  кезде  отыр  -  олтұрұр,  тұр  -  тұрұр, 

жүр-жүрүр,  жат-жатыр.  Осы  тұлғасын  тек жа- 

тыр етістігі  сақтап  қал ған .  С оз соңы ндағы  -ұр, 

-үр  қосымш асы  процессуальдық  мәнді,  болып 

тұрған  қимылды  білдірген.

518

МОРФОЛОГИЯ

С өйтіп,  қосы м ш а  түсіп  қалса да,  қосы м ш а 

білдіретін мағы на түбірге ауысқан қалып етістік- 

тері  (отыр,  түр,  жатыр,  жүр)  осы  күйінде  шақ 

көрсеткіші де болып қалыптасқан.  Сондықтан да 

қалып етістіктері тіліміздегі барлық етістіктерден 

өзгеше  болып  келеді.  Әрі түбір  етістіктер  сияқты 

бұйрық райдың екінші жақ анайы жекеше түрімен 

сәйкес келеді: сен отыр, сен жүр, сен тұр, бірақ сен 

жүктеу 38.54 Mb.

Поделитесь с Вашими друзьями: