ны  ойнатты  (бала  ойнады),  Жолаушы  атын  от-

дердегі  тура  өбъектісі,  ал  салт  етістік  мэнінде 

(өзгелік етіс қосымш асы)  қолданылған түріндегі 

субъектіні(бала,  ат) екінші субъекті-агенс мэнін 

де білдіретін  сияқты ,  я ғн и   ойнайтын  -бала, от- 

тайтын  - ат қой.  Бірақ,  біріншіден,  бұл сөйлем- 

дердегі  субъекті  ол  ж эне  жолаушы  қимыл,  іс- 

эрекетті  өры ндауға  мұры нды қ  қана бөлмай,  өзі 

тікелей  атқарады:  озі  ойнатады,  озі  оттатады, 

екіншіден: өзгелік етіс бөлудың бір шарты екінші 

субъекті-агенс  ж өқ,  ал  баланы  мен  атты  деген 

сездер бұл  қимылдардың өбъектісі  ғана.  Сөндық- 

тан да “Өзгелік етіс - субъектінің қимылы өбъек- 

тіге тікелей  емес,  екінш і біреу арқылы бағытта- 

латынын  білдіретін  сабақты  етістіктің  грамма- 

тикалық фөрмасы,  “салт етістіктен жасалған са- 

бақты  етістікті  өзгелік  етіс  категөриясына  жат- 

қызу дұрыс  бөлмас  еді”  ж эне  “өзгелік етіс  бөлу 

үшін  ол  сөйлемде  барыс  септігіндегі  жанама тө- 

лықтауыш  қызметіндегі агенсті  керек етеді. Агенс 

сөйлемде айтылуы да, айтылмауы да мүмкін. Салт

и т н л і к

511

етістіктен  өзгелік етіс жұрнағы арқылы жасалған 

сабақты етістіктер агенсті керек етпейді.

Салт  етістіктен  сабақты  етістікке  айналған 

етістік тұлғасы н  өзгелік  етіске  айналдыру  үшін 

оның үстіне тағы да өзгелік етіс жұрнақтарының 

біреуі ж алғануы  ш арт”  (М.Т.  -  Қ Қ Т , 40,  41,  42).

жүктеу 38.54 Mb.

Поделитесь с Вашими друзьями: