Бағдарламасы бо й ы н ш а ш ы ға ры л д ы лп Қ азақ грамматикасы. Ф онетика, сөзжасам, морфология, синтаксис

ұғынылады да,  түбір тұлғаны ң қасиетіне өзінде 

ж оқ  грамматикалық  м ағы н а  үстелетін  сияқты 

болып  көрінеді. Ал бұл етістіктұлғалары ның сен 

деген  созбен  конструкциялы қ  үлгіде  келуі  -  ол 

сөздердің  тек  қана  сойлеу  процесіне  түсу  нәти- 

С ондай-ақ етістік түбірдің  грамматикаларда 

көрсетіліп жүрген  бір ерекшелігі - олардың тіке- 

лей  жіктелмеуі.  Ал  бұйры қ  райдың  2-жағы  - 

жіктелу  үлгісінің  бір  корінісі,  яғн и   сөйлеу  про- 

цесі  нәтижесінде  пайда болатын  грамматикалық 

м ағы на.  Міне,  осы  айты лғандардың  барлығы 

етістіктің түбір тұлғасы мен 2-жақ бұйрық тұлғасы 

бір форма емес екендігін, тек сырттай сэйкес ке-

ЕТІСТІК

497

летіндігін,  “ етістіктің  түбірі  -  бұ й р ы қ  райды ң

2 -ж а ғ ы ”  деген  ан ы қтам ан ы ң   қате  екендігін, 

етістіктің түбірі басқа сөз таптары ны ң түбірлері 

сиякгы жеке тұрып қолданыла алмайтынын көрсе- 

теді.  И .Е.М амановты ң:  “Түркі  тілдерінде  түбір 

етістіктер еш қаш ан басқа сөздермен тіркеске ен- 

бейді де, сол  күйінде дербес сөйлем  мүшесі бола 

алмайды. Етістіктер есімшеүкосемше, қимыл есімі, 

рай формаларымен түрленгенде басқа создермен 

синтаксистік қатынасқа еніп^ сөйлем мүшесі қыз- 

метінде жұмсалады” ,  - деген  пікірінің өте дұрыс 

екенін байқаймыз.

жүктеу 38.54 Mb.

Поделитесь с Вашими друзьями: