ЕСІМ Д ІК
493
қайсы, ешқандай, ешқашан, бір де, бір де бір,
дәнеңе (дәнеме), түк, дым деген сөздер жатады.
Болымсыздық есімдіктері негізінде үш түрлі
тәсілмен жасалады:
1) Л ексикалы қ тәсіл
2) М орфологиялық тәсіл
3) Синтаксистік тәсіл
Л ексикалы қ тәсіл өзінің негізгі лексикалы қ
мағыналарынан алшақтау нәтижесінде болымсыз-
ды қ есімдіктері қатарына ауысқан сөздерді қам-
тиды. Бүл тәсілмен жасалған болымсыздық есім-
діктер - түркі тілдерінің төл сөзі түк, дым есім-
діктері және парсы тілінен енген еш созі. Түк,
дым есімдіктері - бұрын-сонды еңбектерде болым-
сы зды қ есімдіктері қатарында аталмай келген
сөздер. Олар өзінің пайда болу төркіні жағынан
зат есім “түк” және “дымқыл” лексемасы ның
құрамындағы “дым” сөздерімен байланысады.
Түк білмейміз, сокырмыз (Аймауытов). Ақса-
калдар жиылып, бір-екі рет бас косса да, дым
бітіре алмады (Дулатов). Ж ол іздеген адам еш
орнынан таба алмайды (Байтұрсынов).
М орф ологиялы қ тәсіл есімдіктердің басқа
түрлеріне болымсыз мағынада қолданылатын еш
сөзі және д ә = қосы м ш асы ны ң бірігуі арқылы
ж асалады. Бұғанеш кім, ештеңе (еш теме), еш-
Поделитесь с Вашими друзьями: 
