қандай?  сөздері  -  сын  есім  сияқты , қалай?  қай-

дер сияқты морфологиялық түрлену формаларын 

қабылдап, синтаксистік қызметтері де сол сөз тап- 

тарымен бірдей болып  келеді.

М ысалы:  - Жоқ,  білгем  жоқ. К ім  деген екен?

-  Қасен  деген жігіт  дейді (Аймауытов).

-  Иә,  ол  қандай аурудан қайтыс болдъР.

-  Көкірек ауруынан (Исабеков).

-  Жастардан қанша  кісі барасыздар?

-  Отыз-қырық болар (Аймауытов).

-  Жамал  қайда  кет кені  -  деп  шүбэланып 

-  Ж амалж ан  тысқа  шыққан  шығар.  (Дула- 

тов).

Демек, сұрау есімдіктерінің өзге есімдік сөздер 

бірлігі  болмайды.  Белгілі  бір  формалар  не  қы з- 

меттер арқылы бастары бірікпейтін сөздер болып 

саналады. Яғни, сұрау есімдіктерінің басын қосып 

біріктіріп тұратын  негізгі  белгі  - олардың сұрау- 

л ы қ мәнде қолданылуы.

С өйлемнің жалпы  м ағы налы қ ерекшелігіне 

ж әне  қолданылу өзгеш елігіне  қарай сұрау есім- 

діктері кейде өзінің негізгі сұраулық мағынасын 

бермейді. Я ғни заттар мен құбылыстар амал,  ме- 

кен,  мезгіл т.б.  ұғымдар дәрежесінде қолданыла- 

ды.  Ондайда  бұл  есімдіктерге  жауап  болатын 

сөзд ер  қаж ет  етіл м ей д і  де,  ол  жауап  сұрау 

есімдігінің өз бойынан жалпылама түрде сезілетін 

заттық және белгілік,  мекендік не мезгілдік, экс- 

прессивтік т.б.  м ағы налары арқылы беріледі.

Кім  көрінгені  би  болып,  малымызды  талап 

ала берді (Аймауытов). Не дерімді білмедім (Сон- 

да). Қазақтың дін істері қай жөнді,  қай тэртіпті 

(Байтұрсы нов).  Тұратын үйлері қандай! (Аймау- 

ытов).

Е сім д ік тердің   м ұндай  түр л ер і  құр м алас 

қы лы  құрмалас сөйлемдердің жасалу жүйесінде 

жиі  кездеседі.  Қай  жерде  тазалық  аз болса,  сол 

жерде  ауру  құрты  көп  болмақ  (Байтұрсынов). 

Жалпы адамзат өсіп-өну тарихында не  істесе,  бір 

адам  да өсіп-өну тарихында соны істейді (Ж ұма- 

баев).

дай болады.

Тәуелдік  жалғаулары  сұрау  есімдіктерінің 

бәріне бірдей жалғанбайды.  М әселен,қай? қашан?

жүктеу 38.54 Mb.

Поделитесь с Вашими друзьями: