| -рақ/-рек, -ырақ/-ірек.
Мыса-
лы: Әміре ортадан
төменірек
бойлы, ақ сарғылт
өңді дөңгелектеу жүзді еді (М ұқан ов). ә)
- л а у /
-леу, -дау/-деу, -тау/-теу.
Мысалы: Үйден бір
ала-
салау, көлд&неңі жалпақтау
қыз шықты да, біздің
жолдастың қолын алып, амандасты (Жансүгіров).
Бұл кезде өлең жазатын сылқым,
серілеу жігіттің
өзі - осы (Әуезов).
С апалы қ сын есімдерге ғана ж алғаны п, са-
лыстырмалы шырай жасайтын жұрнақтар да бар.
Олар: 1. -ғыл, -гіл, -ғылт, -қылт, -ғылтым, -қыл-
тым. Сарғылт мұнай заводты көрсетпейді (Мұста-
ф ин). Етікші ш ыңы бұл күнде бозғылт м ұнарға
оралған (Омаров). Бір сәтте көл үстінде үлкен
қы зғы лт шәлі ж айы на қалып, сол толқы ндалып
жатқан тәрізді көрінді (Аймауытов).
2. -шыл, -шіл, -шылтым, -шілтім. Кокшіл
көздерінің астын кіреукелетіп көлеңке басқан (Ер-
ғалиев). Үлкен кокш іл козі мөлдіреп күлімдеп
тұр (Ш аш кин). Аспан ақіиыл тартып мұнарта
түседі (Есенж анов). Ш өп жеп тұрған екі-үш ат
кокшіл бау шөпті күтір-күтір шайнай түсіп, пыс-
қырып қойысады (Әуезов).
3. -ғыш, -ілдір. Сарғыш шашы ұйпаланы п
қалыпты (Бердібаев). Бет бітімі жұқалаң, ақш ыл
сарғыш (Әуезов). Ж анна бір бұрышқа когілдіртүсті
торшер әкеліп жақты (Ж ұмақанов).
4. -аң, -қай, -ша, -ше. Бала қоңырқай сопақша
беті күреңденген күйі отырып қалды (Есенж а-
нов). Хасен қап сағай , аш аң, сіңір денелі, косе-
леу, сұр жігіт (Сейфуллин).
4.4.2. Күшейтпелі шырай. Күшейтпелі ш ы-
рай бір заттың бастапқы сынын, белгісін күшейтіп,
асыра корсетіп тұрады. Ол, біріншіден, күш ейт-
гіелі буын арқылы жасалады. Жап-жасыл жер
жүзінің қош ты ғы на, Аспанда торғай шарлап ет-
кен сайран (Ш әңгерей). Ж ы лтырап таралған
шашы қап-қара қалың өріммен ерекше аппақ нәзік
м ойны на қарай құлай түсіпті (Әуезов). Топ-то-
лы қ қызыл шырайлы, қарақат көзді Кәмшат қазір
шөлмектей болып қалыпты (Сонда).
Екіншіден,ш?е, аса, ең, тьім, тіптіт.б. күшейт-
пелі үстеулер арқылы жасалады. Сөзің сы ны қ,
тым ләззатты (Тәжібаев). Ең ыстық, ең тәтті
кенжесі М ағжан - бәрі де Д ілдәнің бауырында
өскен (Әуезов). Қарабай Қ ұнанбайға асабірсал-
қын зілмен сойледі (Сонда).
Ескерту: Тек ақ, көк сөздері күшейткіш буын
үстелгенде аппақ (ап-ақ емес), көкпеңбек (көп көк
емес) бөлып бірігіп жазылады. Мысалы: Қар ап-
пақ, бүркіт қара, түлкі қызыл. Ұқсайды қаса сұлу
ш ө м ы лған ға (Абай). Көл көкпеңбек бөлып жал-
тырап жатыр (Бақбергенөв).
Поделитесь с Вашими друзьями: | 
