Бағдарламасы бо й ы н ш а ш ы ға ры л д ы лп Қ азақ грамматикасы. Ф онетика, сөзжасам, морфология, синтаксис

ж ұрнақ саналады.  Ол  өзінің сөзжасамдық  қы з- 

метінде тек дауысты ды бы сқа аяқталған  етістік 

негізге ғанажалғанады.  Етістік негізден бұл фор- 

мант арқылы ж асалған туылымдар әдетте  қазақ 

тілінің  өзінің  байы рғы   сөздері  болып  келеді. 

Мысалы, күресін (<күре+сін), кекесін (<кеке+сін),

ықтасын (<ықта+сын),  бөгесін (<бөге+сін),  өтесін 

(<оте+сін),  сүйесін//сүмесін (< сүйе+сін),  борасын 

(<бора+сын) сияқты дериваттардан осы ерекшелік 

айқы н  көрінеді.  ІЛолақ  тілектің  орайы,  отесіні 

уин);  Қалтай күресінге таман іиығып еді...  (Әуе- 

зов).  Соңғы   мысалдағы  күресін  жасамы  қазақ 

тілінде  қазір  металлургия  өнеркәсібімен  байла- 

нысты  термин  ретінде  де  қолданылады.  Ол  бұл 

ретте  орыс тіліндегі отвал лексем асы ны ң м ағы - 

насын білдіреді. Тілімізде сөзжасамдық осы -сы н// 

-сін форманты арқылы пайда болған етістік негізді 

кейбір  окказионализмдер де  кездеседі:  Шын  де- 

лексем асы на балама ретінде алы нған. Ал сүйесін 

туынды түбір зат атауы  бұл  жерде  ‘сүйеніш  (опо- 

р а)’  мәнінде  ж ұм салған.  Қ азақ  тіліндегі  бірқы - 

дыру антропоним де осы  құрылымда, яғни сөзжа- 

сам ды қ  -сы н//-сін ф орманты  арқы лы   етістік не- 

гізден  қалы птасқан.  Олар  негізінен  мыналар: 

Түрсын,  Тоқтасын, Демесін, Жарылқасын,  Оңғар- 

сын,  Өтесін,  Бекбосын,  Байбосын,  Үлбосын, Жарбо- 

сын, Жанбосын,  Ербосын.  Бұл  жерде  көңіл аудара- 

тын бір нэрсе: келтірілген  кісі аттары  шын  мэнінде 

етістік негізге -сы н//-сін форманты ның жалғану- 

ынан горі, түрсын, демесін, жарылқасын,  оңғарсын, 

дарына жалқы  есімдік мән  үстелуінен  пайда бол- 

ған.