-а қ //-е к ,  -ы қ //-ік ,  -қ //-к

тіліміздегі сезжасамдық қызметін негізінен онімді 

деуге  болады.  Өнімділігі  эсіресе  туа  түбір  зат 

атауларына  ж алғанғанда  айқы н ы р ақ  корінеді. 

Тілімізде бұл құрылымда қалыптасқан  бірсыпы- 

ра ж аңа туылымдар бар.  Кейбірі  мысалы  м ы на- 

лар: ат ақ (< а т + а қ ), м ойнақ (< м о й ы н + а қ ), шы- 

р ақ  ( < ш ы р а + қ ),  т ү н ек   (< т ү н + е к ),  ж ібек 

(< ж іп + ек),  көнек  (< к о н + ек),  түбек  (< түп + ек), 

ш + а қ ).  Масақ  теріп  жүруіиі ем,  Арқаға  шығып 

Осы  ф орм ант  арқылы  кейбір  озге  есім  не- 

гізден  де,  әсіресе  қимыл  есімді  негізден  бірсы- 

пыра туынды  зат атаулары  жасалады.  М ысалға 

әуелі  күйреуік  дейтін  ботаника  терм инін  ж әне 

балалар  ойнайты н  “зм еевик”  м ағы насы ндағы  

мына  бір  ерекш елік  коңіл  аударады:  -ы қ //-ік  

ж ұрн ағы   арқы лы   қим ы л  есім нен  ж асалаты н 

мұндай ж аңа туылымдар әдетте белгілі бір  нақ- 

ты  зат  атауын  білдіреді.  Термин  ретінде  әбден 

ти я н а қ т а л ға н   ондай  туынды  зат  атаулары на 

дериваттарды жатқызуға болады.  Сықырлауық  - 

нов); Жылауық ішінде жыбырлаған ақ құрт бол- 

ев).

созге  ж а л ға н ы п   та  туы нды   түбір  зат  атауын 

жасайды.  Бірақ мұндай негізді туылымдар тілімізде 

жалпы сирек ұшырасады, мысалы шыжық- осын- 

дай  туылымды дериват.  С озж асамды қ осы - а қ / /  

-ек форманты арқылы туынды түбір зат атаулары 

сондай-ақ бейнелеуіш создерден де жасалады, мы- 

салы: бұлтақ(<бұлт+ақ), бүлкек (<бүлк+ек), бұрқақ 

(<бұрқ+ақ), желкек (<жел к+ек), жалбақ (<жал п+ақ), 

п+ ақ), қалбақ(<кат +ак) т.б.Сондай-ақ тіліміздегі 

самды қ -ы қ //-ік  форманты  арқылы  пайда болған 

есім негізді туынды түбір зат есімдер болып табы- 

лады.