СӨЗЖАСАМ ТІЛ БІЛІМІНІҢ ЖЕКЕ САЛАСЫ
207
тектес емес, қызылмен басқа түс араласқан түс,
сонды қтан ол қы зыл ала аталған. Тоқпақ жілік
- жіліктің бір түрінің аты, суық торғай - торғай-
дың бір түрінің аты, су жылан - ж ы ланны ң суда
жүретін түрінің аты, елу бес, алты мың отыз бес,
қырық алты деген күрделі сөздер 3 түрлі санның
аттары.
Тіркестіру арқылы жасалған күрделі сандар-
дың ж оғары дағы мысалдарда құрамдары түрлі
болғаны на қарамастан, олардың әрқайсы сы бір
ғана лексикалы қ м ағы на беріп, бір сөз болып
саналады, бір сөздің қызметін атқарады. Басқа
тілдерде мұндай біртұтас м ағы налы аталымдар
бірге жазылады.
Қысқарту тәсілі бұрын қазақ тілінде кісі ат-
тарымен байланысты ғана қолданылған. Кісі ат-
тарын қы сқарту дүние жүзі тілдерінде бар әдіс.
Бұл әдіс тілімізде қазір де өнімді. М ысалы, Ах-
мет Байтұрсынұлы өз кезінде Ақаң аталған, оны
бүкіл қазақ халқы ны ң бәрі Байтұрсы нов деп
түсінген. Қазір Ж ұмеке, Асеке, Қанеке сияқты
қы сқартуларм ен қатар Нұраға, Сераға сияқты
қысқарту қолданысы жиі кездеседі/Бір кездерде
Серке Қожамқұловты Сераға атағаны сол заман-
дағы адам арға мәлім. Қазір осы үлгі тарай бас-
тады.
Ал күрделі атауларды қысқартып қолдануда
совет дәуірі кезінде тілімізде орыс тілінің үлгісі
қабылданылды. Бұл да қазір қолданыста. Мыса-
л ы , теледидар, Қ а зҮ У (Қ азақ ұлттық универси-
теті), АяЛ/У(Алматы мемлекеттік университеті),
АҚШ (Америка Құрама Ш таттары), ЕҚ Ы Ұ (Ев-
роп ад ағы Қ ауіпсіздік ж әне Ы н ты м ақтасты қ
Ұйымы) т.б.
Поделитесь с Вашими друзьями: |