Етістікті  сөз  тіркестерінің  синонимиясы

Сөз тіркестерінің синонимикасында басыңқы 

сыңарлардың  бір  түбірлі  болу  керектігін  ескер- 

сек  және  бағыныңқы  сыңар  қызметіндегі  сөздер 

де  бір  түбірлі  болып,  соңғыларының  түлғалары 

әр  т ү р л і  б о л а т ы н д ы ғ ы н а   к ө з  ж е т к із с е к , 

синоним дік  қатар  жасаушы  сөз  тіркестерінің 

мазмүн-мағынасы  жақын  болатындығы  белгілі. 

Ендеше,  әңгіме  бағыныңқы  сыңарға  қосылатын 

қосымш алар  мен  соған  (бағыныңқы  сыңарға) 

тіркесетін  көмекші  сәздерде,  шылауларда,  олар- 

дың  қызметіндегі  жалпы  үқсастық  пен  нәзік  ай- 

ырмашылықтарында  болуға  тиіс.

Е т іс тік ті  соз  тір к е с т е р ін ің   с и н о н и м д ігі 

си н такси стік  м ағы н аларды ң   б арлы қ  түрінде 

кездеседі десе де болады.  Сол мағыналарды  үлкен 

екі топқа  бөліп  қарастырып,'  Ьбъектілік  қатынас- 

тағы  және  пысықтауыштық  қатынастағы  сино- 

нимдес  етістікті  сөз  тіркестері  деп  атау  ыңғайлы 

көрінеді.  Ол  мағыналар  да  әз  ішінде  кішігірім 

боліктерге  жіктеледі.

Қазақ  тілінде  объектілік  мағынада  қолданы- 

латын  етістікті  сөз  тіркестері  синоним  болу  үшін 

бағыныңқы  сыңардағы  грамматикалық түлғалар- 

ды ң  оры н  ауысты ру  тәртібі  м ы надай  болып 

келеді:

-  көмекші  есімдер  мен  көмекші  есімдер;

-  септік  жалғаулары  мен  көмекші  есімдер.

Бүлардың  ішіндегі  ең  әнімді  тәсіл  -  септік

жалғауларының  бірінің  орнына  екіншісінің  қол- 

данылуы  арқылы  синоним  тудыру  тәсілі.  Бүлай 

болуы септік жалғауларының сөйлем ішіндегі,  сәз 

тіркестеріндегі  қызметіне  байланысты.

Ілгеріде  айтылғандай,  етістікті  сөз  тіркесте- 

ріндегі объектілік қатынастардың бірнеше  шағын 

топтарға  тарамданатыны  мәлім.  Олардың  басты- 

лары   -  әң гім е ,  соз  н ы сан ы н   б іл д іретін   сөз 

тіркестері;  қүралды қ  қатынасты  білдіретін  сөз 

тіркестері;  бөліну даралану үғымын білдіретін  сөз 

тіркестері;  бірлестікті,  түтастықты  білдіретін  сөз 

тіркестері;  қимылдың  нысанға  әсерін  білдіретін 

сөз  тіркестері;  тура  ны санды   білдіретін  сәз 

тіркестері  т.б.

Ә ң гім е,  сөз  н ы с а н ы н   б іл д ір е т ін   сөз 

т ір к е с т е р ін ің   б а ғ ы н ы ң қ ы   с ы ң а р л а р ы   атау 

септігіндегі  (бастапқы   күйіндегі)  сөздер  мен 

шылаулардың  селбесуінен  жасалған  тіркестер, 

н ек ен -сая қ   шығыс  септігіндегі  сөздер  бөлып 

келеді:  Мен  әжемді  ең  бақытты  адамдардың  бірі 

жүктеу 38.54 Mb.

Поделитесь с Вашими друзьями: