Бағдарламасы бо й ы н ш а ш ы ға ры л д ы лп Қ азақ грамматикасы. Ф онетика, сөзжасам, морфология, синтаксис

мезгілдік  қаты насты  білдіру  қы зм етіне  жетті. 

М езгіддік  қаты насты  білдіретін  конструкция 

“...к а л а й ,...солай”  элементі қатысып  құрылады.

Қалай Бактығүлдың жылкысын бактым,  со- 

ла й  көзім ашыла бастады (Аймауытов)^]

Тендік қатынасты білдіретін іргелес салалас 

сөйлемдер сабақтас құрмалас сөйлемдер жүйесін- 

дегі функциялас конструкциялармен қатар жұмса- 

лады:  Соканы калай алды,  солай апарып  койды  - 

Соканы калай алса,  солай апарып  койды.  Сабақ- 

тасты ң  бұл  түрі  қазақ  тіл  білімінде  “ж ай-күй, 

әрекет бейімділігін, теңдестік барлы ғы н ” салыс- 

тыра көрсететін салыстырма бағыныңқылы  кон- 

струкция  ретінде  аталып  жүр.  Бұл  салалас,  са- 

бақтас конструкциялар функциялас болғанымен, 

жұмсалуында талғам бар.

ІТеңдік қатынасты білдіретін салалас,  сабақ- 

тас'сөйлемдер адамдар арасындағы шаруашьшық, 

құқы қты қ қарым-қатынас білдіреді дедік.  Солай 

болғанды қтан бұл конструкциялар полемикалы, 

даулы  сөзде  жиі  жұмсалады.  Әсіресе  өтеу талап 

ететін даулы сөзде көп  ұшырасады.

Осы  жұмсалыс  негізінде  конструкция  өтеу 

талап  ету  үшін  емес,  бұйрықты  -  кісіні  бір  іске 

қосуды -  қатал етіп айту амалы болып та жұмса- 

латын  болды:  калай  келсең,  солай  кел,  калай 

бітірсең,  солай бітір.