Жанама  жақты  (“жақсыз”)  сөйлемдер*

Бір негізді сойлемдердің басқа түрлеріне қара- 

ғанда,  жанама  жақты  сөйлем  зерттеуге  ертерек 

алынды.  Бүл сөйлемнің мынадай басты белгілерін 

атауға  болады:  1)  тек  бір  ғана  бас  мүшесі  -  баян- 

дауышы болады;  2) баяндауыштың арнаулы түлға- 

дағы  өзгеше  қүрылымы  грамматикалық  баста- 

уыштың болуына мүмкіндік бермейді;  3) субъекті- 

жақтық  мән  арнаулы  септік жалғаулы  создерден, 

баяндауы ш   қүрам ы н д ағы   тәуелдік  жалғаулы 

сәздерден  немесе  контекстен логикалық ыңғайда 

аңғарылып түрады.  Кейде  баяндауыштағы ырық- 

сы з  етіс  тү л ғ а с ы   а р қ ы л ы   іс - ә р е к е т   еш бір 

субъектіге қатыссыз модальдық мағынада беріледі. 

(Абай)  т.б.

түрлі-түрлі  модальдық  түлғаларда  келуі  оның 

қолданылуында  мол  мүмкіндіктер  ашады.  Соны- 

мен,  грамматикалық  бастауыіпы  жоқ,  субъект 

мәні  арнаулы  септік  не  тәуелдік жалғаулы  создер 

ар-қылы  логикалық  ыңғайда  байқалатын  немесе 

мүлде  корінбейтін  бір  негізді  сөйлем  түрін  жа- 

нама  жақты  сөйлем  дейміз. •

Ж а н а м а   ж а қ т ы  

с ә й л е м   б ас 

м ү ш есі 

төмендегідей  жолдармен  жасалады:

1. 

Жанама жақты сөйлемдердің бас мүшелері 

етістік)  арқылы  жасалады:

а) 

ан али ти калы қ  ф орм анттар  ыңғайы нда 

тіркесіп келеді:  ...Маган үйге сога кету керек (Иса- 

беков).

ә)  түйық  етістіктердің  күрделі түрлерімен ма 

сүраулық  шылауы  тіркесіп  келеді:  ...  Оның  айт- 

канын  ооындамай  калу  ма?  (Исабеков).

жүктеу 38.54 Mb.

Поделитесь с Вашими друзьями: