п ы
/ І І І і р к і н н щ
к у л к ' і г і - а й ё
( У \ я й п т і \
ШіркІН,
ОСЫ
іі^ылдың жастары-ай! Ойын-сауық десе жанып
кетеді (Мүратбеков).
х' Негізгі мүшесі сын есімнен болған атаулы
сөйлемдер субъектіге тән сын, сапаны эмоция-
мен білдіру үшін жүмсалады. Туннің қараңгысы-
ай! Ту, қараңгысы-ай даланың! (М үратбеков).
Тіліңмен орақ оргышың-ай сенің.
Негізгі мүше қызметіндегі сын есім тәуелді
формада түрады. Бүл оның субъектілік мағыналы
созбен (анықтауышпен) байланысуы үшін туған
жағдай: Менің оқыганым-ай! Сенің келгішің-аи .
Негізгі мүшесі -гыр, -гір, -қыр, -кір жүрнағы
арқылы жасалған сын есімнен болған атаулы сойлем-
дер тілеу, сөгіс білдіру амалы болып жүмсалады.
Оқымай кеткір! Көзі ашық қой, жен сілтейді гой
десем, жаудың табанына салып бермек (Майлин).
Негізгі мүшесі -ган, -ген,'-қан, -кен, -тын,
-тін түлғалы есімшеден болған атаулы сөйлемдер
іс-әрекет туралы пікірді эмоциямен білдіру үшін
жүмсалады. Куні бойы сарылып уйде отырганы!Жай
отырмайды, бірдемені жазып отырадьі (Тоғысба-
ев). Сенің-ақ сагына беретінің-ай (Майлин).
Атаулы сөйлем қүрайтын есімшелердің түр-
түрінің қатысуындағы айырмаш ылық өлардың
шақтық мағынасына байланысты. Негізгі мүшесі
түйы қ етістіктен бөлған атаулы сөйлемдер іс-
*
Мысалға келтірілген сөйлемдер пікірді білдіреді, ол пікірдің қүрамы нда субъект те, предикат та бар. Сондықтан
ж айш ы лы қта бүл пікір бастауыш -баяндауыш болы п қүралған сөйлемдер арқы лы білдіріледі. Осы сөйлемнің атаулы
соіілемге ауысуы трансформ ация арқылы іске асады:
Поделитесь с Вашими друзьями: |