Анықтамалық Е. Тілешов, Д.Қамзабекұлы Алматы, 2014 «Сардар» Баспа үйі

Е.Тілешов, Д.Қамзабекұлы

201

Жолдыбаев  Молдағали  (1887,  б. 

Орал обл., Ілбішін уезі, Қурайлы бо-

лысы, 2-ауыл, Тайпақ – 1938) – Алаш 

қозғалысына  қатысушы,  оқу-ағарту 

қайраткері, педа-

гог-әдістемеші, 

қаламгер-жур-

налист. 

Әкесі 

Жолдыбай  орта 

дәулетті  шаруа 

адам 

болған. 

Ауыл 

молда-

сынан 

сауат 

ашты. 1900 ж. ба-

сында Қарасу алты кластық орыс-қа-

зақ  мектебін  үздік  бітірді.  1910  ж.О-

рынбор  орыс-қазақ  мұғалімдер  мек-

тебін  «халық  мұғалімі»  атағымен 

тәмамдады.  1910-1918  ж.  Жұбаныш-

көл  Бұлдырты  төрт  класты  бірінші 

басқыш  мектептерінде  және  Қарасу 

алты  класты  мектебінде  мұғалім. 

Ағарту  саласында  мәдени-рефор-

маторлық  жәдид  бағытын,  әлеумет-

тік  көзқараста  халықшылдық  бағыт 

ұстанды. 1913-1914 ж. «Айқап» жур-

налында «Қазақтардың қазіргі халі», 

«Болашақ»,  «Ауылда»,  «Құрметті 

Әлжановқа жауап» мақалаларын жа-

риялады.  1915  ж.  «Қазақ»  газетінде 

«Молдағали  жаңа  байбақты»  деген 

бүркеншік есіммен ұлттық педагоги-

кадағы  алғашқы  мәнді  еңбектерінің 

бірі  болып  саналатын  «Бала  тәрби-

есі»  және  «Ғалымның  надандықтан 

жеңілуі»  мақалалары  жарық  көрді. 

Соңғы жарияланым Жымпиты кенті 

жайлы  тарихи  сипаттағы  алғашқы 

мақалалардың  бірі.  Молдағали  Жол-

дыбаев  жұмысшыларына  мыңбасы 

болып  баруға  лайық  деп  «Қазақ» 

газеті  басқармасы  атаған  40  білімді 

қазақ  жасының  бірі.  1917  ж.  сәуірде 

І Орал Қазақ сиезін ұйымдастырып, 

өткізушілердің  бірі.  Сиезде  ілінген 

ұран  сөздер  мәтінін  әзірлеуге  қаты-

сты.  Осы  сиезде  ауыл  мұғалімдері 

тобының  бейресми  жетекшісі  бол-

ды.  1917  ж.  шілдедегі  І  Жалпықазақ 

сиезінде  сиезді  өткізуші  бюроның 

атынан  Бүкілресей  құрылтай  жина-

лысы  депутаттығына  кандидат  етіп 

ұсынылды.  Алайда  елде  өткізілген 

сайлау  кезінде  тізімге  енбей  қалды. 

1917 ж. қыркүйектен бастап Досмұха-

медовтердің  Ғ.Әлібеков,  Н.Ипмағам-

бетов  бастаған  саяси  қарсыластары 

тобына кірді. 1918 ж. қаңтарда Қаратө-

беде өткен ІІІ Орал Қазақ сиезінің де-

легаты. Осы сиездегі қазақ интелли-

генциясының  бөлінуі  кезінде  Ғ.Әлі-

беков тобы жағында болды. Сиезден 

кейін  Е.Қасаболатов,  Ә.Әлібеков, 

М.-Х.Мырзағалиев құрған «Ақ жол» 

саяси ұйымына кірді. Азамат соғысы 

кезінде ауылда болды. 1919 ж. күзде 

Орал  қаласына  келіп,  РК(б)П  қата-

рына  өтуге  арыз  берді.  Сол  ж.  1919 

ж.  қарашада  Ә.Әлібековтің  төраға-

лығымен құрылған Жымпиты уездік 

ревкомына Е.Қасаболатов, М.-Х.Мы-

рзағалиев, Т.Өтеулиевпен бірге мүше 

болып  тағайындалды.  Осы  шамада 

РК(б)П  қатарына  қабылданды. М.-Х. 

Мырзағалиев  Орынборға  шақыры-

тылғаннан  кейін  Орал  губревкомы 

төралқасының  1920  ж.  8-шілдедегі 

қаулысымен  ішінде  Шанин,  Сто-

родубцев,  Чугунков,  Кирпичников 

бар  Жымпиты  уездік  ревкомының 

уақытша  құрамына  төрағалық  етті. 

Сол  ж.  қазан  айында  РК(б)П  Қазақ 

облыстық  бюросының  мәжілісін-

де  І  Бүкілқазақ  Кеңестер  құрылтай 

Алаш қозғалысы

202

сиезіне  келген  Орал  облысы  деле-

гациясының  тізімімен  ҚАКСР  ОАК 

мүшелігіне  кандидат  етіп  бекітіл-

ді.  Сол  ж.  күзде  жаңадан  құрылған 

РК(б)П Жымпиты уездік комитетінің 

алғашқы  мүшелерінің  бірі  және  мә-

дени-ағарту  бөлімінің  меңгерушісі, 

уком  жанындағы  сауатсыздықты 

жою  комиссиясының  төрағасы,  лек-

торлар тобының мүшесі. Осы кезеңде  

Ж.-тың  ұйымдастыруымен  Жымпи-

ты  атырабындағы  бұрынғы  4  және 

6-кластық мектептер кеңестік үлгіде-

гі жеті жылдық мектептер болып қай-

та құрылды. 1921 ж.көктемнен бастап 

РК(б)П Жымпиты уездік комитетінің 

төрағасы. 1921 ж. аяқ шені – 1922 ж. 

басы аралығында Орал губерниялық 

атқару  комитеті  төрағасының  орын-

басары. 1922 ж. Орынборға қызметке 

шақырылып,  ҚАКСР  Халық  ағарту 

комиссариатының  ғылым,  баспасөз 

және  әдебиет  ісін  басқаратын  Ака-

демиялық  орталығының  (Қазақстан 

Білім ордасы) төрағасы болып тағай-

ындалды.  Сол  кездегі  ғылым  мен 

білім беру саласын, баспасөз бен әде-

биетті қайта құру, дамыту ісіне кесек 

үлес қосты. Акорталық жанынан Қа-

зақстанды  зерттеу  қоғамын  құруға 

атсалысты,  ұлттық  мәдени  мұраға 

жанашыр  болды  –  А.В.Затаевичтің 

қазақ  музыка  мұрасын  өз  бетінше 

өңдемей,  келер  ұрпаққа  таза,  саф 

күйінде, қоспасыз жеткізуіне мұрын-

дық болып, дұрыс бағыт берді. 1923-

1924  ж.  РК(б)П  Қазақ  өлкелік  коми-

тетінің  баспасөз  органы  –  «Еңбекші 

қазақ» газетінің жауапты редакторы. 

Қызметінің  осы  кезеңінде  қаламы 

ұшқыр журналист ретінде танылды, 

бір  шоғыр  белсенді  газет  авторла-

рын  тәрбиеледі.  Олардың  арасынан 

кейін  Т.Жүргенов  секілді  мемлекет 

қайраткері,  С.Мұқанов,  Е.Алдоңға-

ров  сияқты  танымал  қаламгерлер 

шықты. Сонымен бірге Ж. Қазақ ха-

лық  ағарту  институтында,  Орынбор 

жұмысшылар факультетінде, т.б. оқу 

орындарында  орыс  және  қазақ  әде-

биеті тарихынан сабақ берді. 1927 ж. 

шыға бастаған екінші ұлттық педаго-

гикалық  арнаулы  басылым  –  «Жаңа 

мектеп»  (қ.  «Қазақстан  мектебі») 

журналының  алғашқы  редакторы. 

Қазақстан  Халық  ағарту  комиссари-

аты жанындағы әдістемелік кеңестің 

төрағасы. Осы ж. Т.Шонановпен бірге 

«Рабочая  книга  для  чтения  (1-й  год 

обучения)» оқу құралын (1929, Қызы-

лорда),  М.Әуезов,  Ә.Қоңыратбаевпен 

бірігіп  ХІХ  ғ.  мен  ХХ  ғ.  басындағы 

қазақ әдебиетінің оқу кітабын (Алма-

ты, 1933) және Ә.Қоңыратбаев, М.Қа-

ратаевпен  бірігіп  4-класқа  арналған 

«Әдебиет  хрестоматиясының»  екін-

ші бөлімін (1934, Қызылорда) жазды. 

1933-1937  ж.  БК(б)П  ОК  жанындағы 

Марксизм-ленинизм 

институты-

ның  Қазақ  филиалының  қызмет-

кері. Осы қызметінде «Саяси сауат» 

кітабын  шығарды,  «Коммунистік 

партияның  манифесін»  қазақша-

лады,  Н.Манаевпен  бірге  В.И.Ле-

ниннің  бірқатар  еңбегін  аударды. 

ҚазПИ-де,  Алматы  журналистер 

мектебінде фольклордан, ХІХ ғ. қа-

зақ  әдебиетінің  тарихынан  лекция 

оқыды,  доцент  ғылыми  атағына 

ие  болды.  Қаламгерлік  қызметінің 

өн  бойында  өз  есімімен  және  «Ү», 

«Сасқан»  бүркеншік  есімдерімен 

«Сын»,  «Әдебиет  дүниесінде», 

«Исатай  Тайманұлы»,  т.б.  мақала-

Е.Тілешов, Д.Қамзабекұлы

203

лар,  «Жол-жөнекей»,  «Айрылу», 

«Тірілу»,  «Бес  қашқын»  атты  әң-

гіме-новеллалар  жазды.  Республи-

калық  баспасөз  бетінде  Оралдағы 

Шалқар көлінің шипалы суын пай-

далану,  көлді сақтау жөнінде алғаш 

рет  проблема  көтерді.  1937  ж.  жел-

тоқсанда  бұрын  Алаш  қозғалысына 

қатысқаны үшін «халық жауы» деген 

айыппен  тұтқынға  алынып,  1938  ж. 

ақпан  айында  атылды.  Зайыбы  Ма-

рия Никифоровна Жолдыбаева 60-ж. 

қайтыс  болды.  Немере  қарындасы 

–  академик,  жазушы  Зейнолла  Қаб-

доловтың  зайыбы  Сәуле  Қабдолова 

Алматы  қаласындағы  №12  мектепте 

ұзақ жыл ұстаздық етті.

Жұбаева  Орынай  Сағынға-

лиқызы  (1970  ж.  22  тамызда  Аты-

рау  обл.,  Дендер  ауд.)  –  тілтанушы 

ғалым,  филология  ғылымдарының 

докторы.  1994  ж.  Абай  атындағы 

Алматы  мемлекеттік  университетін 

қазақ  тілі  мен  әдебиеті  мамандығы 

бойынша бітірген. 1987-1989 ж. М.Ө-

темісұлы атындағы облыстық драма 

театрында,  1994-1995  ж.  С.Аспанди-

яров  атындағы  Алматы  мемлекеттік 

медицина университетінде лаборант, 

қазақ тілі пәнінің оқытушысы, 1995-

1998  ж.  Қ.Сәтбаев  атындағы  Қазақ 

ұлттық техникалық университетінде 

оқу  бөлімінің,  мамандар  бөлімінің 

қызметкері,  қазақ  тілі  пәнінің  оқы-

тушысы  болып  қызметтер  атқарған. 

1998-2001 ж. А.Байтұрсынұлы атын-

дағы  Тіл  білімі  институтының  күн-

дізгі  бөлім  аспиранты,  2002-2007ж. 

А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі 

институты  Грамматика  бөлімінің 

аға  ғылыми  қызметкері,  2007  жыл-

дан  қазіргі  күнге  дейін  Грамматика 

бөлімінің меңгерушісі. 2002 ж. «Қ.Ке-

меңгерұлының тілтанымдық мұрасы 

мен лингвистикалық тұжырымдары» 

деген  тақырыпта  кандидаттық,  2010 

ж.  «Қазақ  тілі  грамматикалық  кате-

горияларының  анотропоөзектілігі» 

деген  тақырыпта  докторлық  диссер-

тациялар қорғаған. Алаш оқымысты-

лары А. Байтұрсынұлы, Е. Омаров, Т. 

Шонанұлының  ғылыми-лингвисти-

калық  мұралары  жөнінде  мақалалар 

жазған. 

Жұмабаев  Мағжан  Бекенұлы 

–  Алаш  қозғалысының  белгілі  қай-

раткері. Ол 1893 ж. Ақмола губерни-

ясының Ақмола уезіндегі Полуденов-

ский  болысында  (қазіргі  Солтүстік 

Қазақстан обл., Булаев ауд., Мағжан 

атындағы  ауыл)  дүниеге  келген. 

Төрт жасында ауыл мұғалімінен хат 

танып, сауат ашады, ал 1905 ж. Қы-

зылжардағы  медресеге  оқуға  түседі, 

бұл  медресені  араб,  парсы,  түрік 

тілдерін  еркін  меңгерген,  Стамбұл-

да оқып, дәріс алған, ауқатты әулет-

Алаш қозғалысы

204

тен  шыққан  жергілікті  интеллигент 

Мұқамеджан  Бегішев  ашқан.  Ол 

өзі  шығыс  халықтарының  тарихы 

жөнінде де сабақ берген. Ж. бұл ме-

дресені  1910  ж.  жақсы  үлгеріммен 

бітіреді.  Бірақ,  бұл  оқумен  қанағат-

танбаған ол, яғни болашақ ақын, 1910 

ж.  күзде  өзінің  ауылдасы,  талапкер 

жазушы  Бекмұқамбет  Серкебае-

впен «Ғалия» медресесіне түсу үшін 

Уфаға  сапар  шегеді.  Ж.  Омбыдағы 

Мұғалімдер  семинариясына  түсіп, 

сол қалада орын тепкен. 1912 ж. Қа-

зан  қаласындағы  «Шолпан»  атты 

тұңғыш  жинағы  басылып  шығады. 

Бұл  жинақта  М.  сол  тұстағы  қазақ 

қоғамының  қарама-қайшылықтарын 

ағартушылық  және  сыншылдық  ар-

нада бейнелеп берді. 1917 ж. Ж. Ом-

бының  мұғалімдер  даярлайтын  се-

минариясын ойдағыдай бітіріп, туған 

өлкесіне  оралады.  Қазақ  даласында 

«Алаш» партиясын құруға қатысып, 

чех  көтерілісін  бастан  кешеді;  кейін 

Ақмола  губерниялық  «Бостандық 

туы» газетінде істейді. Осы кезеңнен 

бастап  Ж.  шығармашылығы  даму-

дың жаңа сатысына көтеріледі. Оның 

өлеңдерінде  ұлттық  сана  алдыңғы 

қатарға  шығады.  Сонымен  бірге, 

ақын  адамның  ішкі  жан-дүниесіне 

тереңдеп,  көркемдігі  кемел  шығар-

малар  тудырады.  Жиырмасыншы  ж. 

бірінші  жартысында  Ж.  Ташкентте 

шығармашылық  өнімді  еңбекпен 

шұғылданады.  Осы  Ташкент  ке-

зеңінде ақынның көптеген таңдаулы 

өлеңдерімен бірге «Батыр Баян» поэ-

масы жарық көреді. Сонда шығатын 

«Шолпан»,  «Сана»  журналдарында, 

«Ақжол» газетінде қызмет атқарып, 

біраз  дүниелерін  жарыққа  шығара-

ды. 1923-1927 ж. Ж. Мәскеуде жоға-

ры әдебиет-көркемөнер институтын-

да оқыды. 1929 ж.  Ж. «Алқа» атты 

жасырын  ұйым  құрды»  деген  айып-

таулармен 10 жылға сотталады. 1936 

ж.  М.Горький  мен  Е.Пешкованың 

араласуымен  аз  ғана  уақыт  бостан-

дық алады, бірақ 1937 ж. М.Ж. қайта 

қамауға  алынады.  Ал,  1938  ж.  ақын 

ғұмыры мәңгілікке үзіледі. Қазақтың 

зиялы  азаматтарының  қалыптасып, 

қауымдасуы, 1905-1907 ж. орыс бур-

жуазиялық төңкерісінің жаңғырығы, 

бірінші  дүниежүзілік  соғыс,  1916  ж. 

ұлт-азаттық  көтеріліс,  ақпан  төң-

керісі,  одан  соңғы  қазан  төңкерісі  – 

саясат жүзінде әлі де ысыла қоймаған 

қазақ  қауымы  үшін  аз  уақыттың 

ішінде оның басынан кешкен күрделі 

де, дүбірлі кезеңі болды. «1905 ж. өз-

герістен  былай  қазақтың  қамын  ой-

лаймын  деген  азаматтар  ұлт  мұңын 

сөйлеп,  ұлт  мәселесін  қолға  ала 

бастады»,  –  дейді  Мағжанға  жана-

стыра отырып белгілі баяндамасын-

да  Жүсіпбек  Аймауытов.  Бұл  жыл-

дардың  әлгіндей  сипаты  жайында 

Алаш көсемі Ә.Бөкейхан: «Бүкіл дала 

саясат  аясына  тартылып,  азаттық 

үшін  қозғалыс  тасқыны  құрсауына 

енді» деп жазған болатын. Бүкіл өз-

герістер  өткен  ғасырдағы  отаршыл 

Ресей империясының қажеттілігінен 

емес, ұлттық талап-тілектерден туып 

жатты. Сол себепті де, ХІХ ғ. Дулат, 

Шортанбай,  Мұрат  сияқты  зар  за-

мандық  сарындағы  романтиктерде 

торығу,  уайым,  шарасыздық  басым 

болса,  ұлт-азаттық  қозғалыс  дәуірі 

ж.ндағы  Ж.  романтизмінде  опти-

мистік, максималистік бағдар үстем. 

Отаршылыққа  қарсылық  Абылай, 

Е.Тілешов, Д.Қамзабекұлы

205

Кенесары  дәуірлеріндегідей  қару-

дың  күші,  найзаның  ұшымен  емес, 

ендігі  жерде  халықтың  санасын  оя-

туға,  ұлттық  сезімін  тәрбиелеуге 

бағытталған  игілікті  саяси,  мәдени 

іс-әрекеттерге  көшті.  Оның  тұңғыш 

қадамдары  жаңа  жүзжылдықтың 

алғашқы  ж.нда-ақ  байқалғанымен 

(Қарқаралы петициясы, алғашқы бас-

пасөз  құралдары,  Дулатовтың  «Оян 

қазағы»,  Байтұрсынұлының  «Маса-

сы»), іргелі де белсенді шаралар 1913-

1914  ж.  басталады.  Сөйтіп,  саналы 

әрі  ұйымдасқан  саяси  іс-қимылдар 

қазақ тарихының жаңа дәуірін жаса-

ды.  Ұлттық  идея  –  қазақ  өміріндегі 

ең  ұлы  идеяға  айналды.  Қалыпта-

сып  қауымдасқан  оқыған  азаматтар 

мәдени, саяси күрес арқылы ұлттық 

сананы  оятып,  алаштың  азат  бо-

латын  күнін  жақындатуға  күш-жі-

герін  салды.  Осындай  бұрын-соңды 

болмаған  саяси-әлеуметтік  жағдай-

ды  басынан  өткерген,  оның  ұлттық 

идеяларында  тәрбиеленген  Ж.  ұлт-

жанды  азамат  болып  қалыптасты. 

Ж.  сынды  ұлтжанды  азамат  сурет-

кердің  шығармашылығына  сөз  жоқ, 

ақпан  төңкерісінің  әсері  болғаны 

даусыз.  Сол  тұстағы  өзге  де  оқыған 

азаматтар  ғана  емес,  бұл  төңкерісті 

отаршылдықтың  тізесі  әбден  батқан 

барша халық аса зор қуанышпен қар-

сы  алғаны  –  бүгіндері  жиі  айтылып 

та, жазылып та жүр. Мұндай зор өз-

геріс, оның үстіне ақынның өзі мүше 

болған  қазақтың  ұлттық-демократи-

ялық «Алаш» партиясының құрылуы 

–  Ж.  романтизміндегі  асқақ  рух  пен 

оптимистік пафосты одан сайын үде-

те  түсті.  1914-1915  ж.  бастау  алған 

төңкерісшіл  мазмұндағы  романтизм 

қабаты қалыңдай түсті. Ж.-тың Алаш 

қозғалысына,  Алашордаға  тікелей 

қатысы бар. Ол 1917 ж. 25 сәуір – 17 

мамыр аралығында Омбы қаласында 

өткен Ақмола облыстық қазақ сиезі-

не қатысқан. Осы сиезде ақын құра-

мы  он  адамнан  тұратын  облыстық 

қазақ  комитетінің  мүшесі  болып 

сайланды. Осы жұмыста жүріп ол ел 

арасындағы  үгіт-насихат  жұмыста-

рына белсене атсалысты. 1917 ж. шіл-

де  айында  өткен  бірінші  жалпықа-

зақ  сиезінде  Ж.  Ақмола  облысынан 

Құрылтай  жиналысына  депутат  бо-

лып сайланды. Ол осы ж. желтоқсан 

айында  өткен  екінші  жалпықазақ 

сиезінде  А.Байтұрсынұлымен,  Е.О-

маровпен,  Б.Сәрсенұлымен,  Т.Шона-

новпен  бірге  оқу  комиссиясына  сай-

ланды. Осы айдың соңына қарай Ом-

быда ашылған «Алаш» партиясының 

Омбы  облыстық  комитетіне  мүше 

болып сайланды. Алаштық платфор-

мада болуы – оның жеке тағдырына 

да әсер етті. Мәселен, «Үш жүз» пар-

тиясы белсенділері Алашордаға қар-

сылық білдіріп, Мағжанды және тағы 

да  облыстық  комитет  мүшелерін 

тұтқынға алады. Ж. өмірінің аяғына 

дейін Алаш идеясына беріліп өтті. 

Жұмағұлов Сағымбай Ботпай-

ұлы  (1968,  Қарағанды  обл.,  Бұқар 

жырау  ауд.,  Қарақұдық  а.)  –  фи-

лология  ғылымдарының  докторы, 

профессор. туған. 1994 ж. академик 

Е.А.Бөкетов  атындағы  Қараған-

ды  мемлекеттік  университетінің 

филология  факультетін  қазақ  тілі 

мен  әдебиеті  мамандығы  бойынша 

бітірген. 1994 ж. бері аталмыш уни-

верситеттің  қазақ  әдебиеті  кафе-

драсында  қызметте.  2006-2007  ж. 

Алаш қозғалысы

206

қазақ  әдебиеті  кафедрасының  мең-

герушісі.  Қазір  осы  кафедраның 

профессоры.  Қарағанды  облыстық 

«Замандас»,  «Замандас-Современ-

ник», «Шипагер» газеттерінде тіл-

ші,  жауапты  хатшы  қызметтерін 

атқарған.  ҚР  Журналистер  одағы-

ның мүшесі. «Сын сардары» (1999), 

«Әдебиетші  әлемі»  (2003),  «Ғұмар 

Қараш  шығармашылығы»  (2005), 

«ХХ  ғасырдың  екінші  жартысын-

дағы  қазақ  әдебиеттану  ғылымы 

(1956-1991  ж.)  (2008)»,  «Ж.мық» 

ж.ндағы  ұлттық  әдебиеттану» 

(2013), «Сәбит Дөнентайұлы шығар-

машылығы» (2013) еңбектерінің ав-

торы.  «Сәкен  Сейфуллин»,  «Бұқар 

жырау»,  «Қаз  дауысты  Қазыбек 

би»  тұлғалық  энциклопедияларын 

шығаруға  қатысқан.  Әдебиеттану 

ғылымындағы  зерттеулері  үшін 

Еуропалық  ғылыми-өндірістік  па-

латасы  тарапынан  еуропалық  сапа 

дипломы  (Diploma  di  Mirito)  және 

алтын медалімен марапатталған.

Жұрт  –  қазақтың  халықтық-ме-

кендік,  тектестік-тұтастықты  біл-

діретін  байырғы  әлеуметтік  ұғымы. 

Ол «халық» сөзімен мағыналас айты-

лады. Ежелгі мұраларда «алаң жұрт», 

«астана  жұрты»,  «қара  жұрт»  деген 

тіркестер  ұшырасады.  Алаш,  жә-

дит  кезеңі  сөздік  қорында  кездеседі. 

Сол  уақыттың  баспасөзінен  «Жұрт-

та  қалған»,  «жұрт  айтты»,  «жұртта 

жоқ»  т.б.  тіркестерді  байқауға  бола-

ды. Түрік халқы жәдитшілері «Түрік 

жұрты»  т.б.  атаумен  газет-журнал 

шығарды.

Жұртбай Тұрсын Құдакелдіұлы 

–  жазушы, алаштанушы ғалым,  фи-

лология  ғылымдарының  докторы, 

профессор.  Ол  1951  ж.  Семей  облы-

сы  Абай  ауданы  Шаған  ауылында 

туған. ҚазҰУ-ды бітірген.  1974-1990 

ж. «Жетісу» газетінде, «Білім және 

еңбек»,  «Жұлдыз»  журналдарында 

қызмет  істеді.  1990-1998  ж.  М.Әу-

езов  мұражайында  ғылыми  қыз-

меткер,  бөлім  бастығы,  директор. 

1998-2001  ж.  докторант,  ҚазҰУ-да 

оқытушы.  2001  ж.  «Отырар  кіта-

пханасы»  ғылыми-зерттеу  орта-

лығының  директоры.  «Жүрегімде 

жұмыр жер» өлеңдер мен поэмалар, 

«Бесқарагер»,  «Дара  тұлға»,  «Жер 

–  бесік»  роман-новелласы,  «Бейу-

ақ»  роман-эссесі,  «Бесігіңді  түзе», 

«Талқы»  роман-эсселері,  «Мухтар 

Омарханович  Ауэзов»,  «Күйесің 

жүрек... сүйесің!», «Бесіңді аяла!..» 

кітаптары жарық көрген. Т.Ж. Алаш 

қайраткерлерінің 

шығармалары 

мен  өмір  деректері  туралы  көпте-

ген  ізденістер  жүргізіп,  солардың 

негізінде  ғылыми  еңбектер  жазды. 

Ол  «Алаш  ақиықтары»  жинағын 

құрастырып,  Алаш  қайраткер-

лерінің  беймәлім  шығармаларын 

жалпы жұртшылыққа таныстырды. 

Оның 3 томдық «Ұраным – Алаш» 

зерттеуі  жалпы  алаштанудағы  аса 

маңызды  еңбектердің  бірі.  Ж.  ха-

лықаралық  «Алаш»,  І.Жансүгіров 

атындағы әдеби сыйлықтардың ла-

уреаты.

жүктеу 6.87 Mb.

Поделитесь с Вашими друзьями: