Анықтамалық Е. Тілешов, Д.Қамзабекұлы Алматы, 2014 «Сардар» Баспа үйі

Е.Тілешов, Д.Қамзабекұлы

83

сап,  қол  шемодан,  самаурын,  жезта-

бақ,  сандық  қойылған.  Қорда  ғалым 

еңбектерінің түпнұсқалары: «Қырық  

мысал»,  «Маса»,  «Оқу  құралы»  3 

кітап;  «Тіл  –  құрал»  3  кітап;  «Баян-

шы»,  «Әліпби»  әліппе,  «Ер  Сайын», 

«Әліппе  астар»,  «Сауаташқыш»,  «23 

жоқтау», «Әдебиет танытқыш», «Тіл 

жұмсар»  атты  кітаптарының  көшір-

мелері  жасақталған.  Жалпы,  осы 

кітаптардың әр ж. жарық көрген сан-

дарымен  қоса есептесек, 17 туынды-

сы 46 рет басылым көрген. Кітаптар-

дың  түпнұсқалары  Республикалық 

Ұлттық  кітапхананың  сирек  қорлар 

бөлімінде  тіркелген  әрі  сақталған. 

Б.-ның  шығармашылығына  қатысты 

2000-ға жуық ғылыми мақала (қазақ, 

орыс,  ағылшын  тілдерінде),  50-дей 

монография, 5-6 халықаралық ғылы-

ми конференция материалдары 10 ре-

спубликалық  ғылыми  конференция 

материалдары жарық көрді. Бұл жи-

нақтардың  барлығы  мұражай  қоры-

ның асыл қазыналары. Мұражай жа-

нынан 500 жуық кітап, 200-дей әдеби 

журналдар,  50-дей  түрлі  конферен-

ция материалдары және апталық га-

зет  тігінділері  қамтылған  кітапхана 

жұмыс істейді.

Ахмет Байтұрсынұлының Таш-

кент сапары – қайраткер-ағартушы-

ның  50  жылдық  мерейтойына  бай-

ланысты  Түркістан  зиялыларының 

шақыруымен  1922  ж.  тамызда  Таш-

кент  қаласына  ат  басын  бұруы.  «Ақ 

жол»  газетінде  жарияланған  «Лай-

ықты  қошемет»  атты  осы  сапар  ту-

ралы жазылған мақалада (10.09.1922): 

«Келген  жұмысы  –  Түркістандағы 

екі  облыс  қазақты  Қазақстанға  қо-

сып,  қазақ  елін  біріктіру»  делінген. 

Қайраткерді  күтіп  алуға  түркістан-

дықтар  мұқият  дайындалған.  Оған 

Ташкенттегі  елшілік,  өкілеттік  бас-

шылары,  еуропалық  ғалымдар  қа-

тысқан. Салтанат Ташкенттегі халық 

ағарту  инситутында  (Киринпрос) 

өткен.  Төрге  төңкеріс  көсемдерімен 

бірге Абай мен Ахметтің портреттері 

ілініпті.  Жастар  ұлт  ұстазын  «Жа-

сасын  қазақ!»,  «Жасасын  қазақтың 

қаһармандары!», «Жасасын қазақтың 

көсемі  Ахмет  ағай  Байтұрсынұлы!» 

деген  жалынды  сөздермен  қарсы 

алған.  Мұнан  кейін  қайраткердің 

құрметіне  концерт  қойылған.  Өлең-

деріне  жазылған  әндер  шырқалған. 

Артынан ресми банкет беріліп, арнау 

сөздер  сөйленген.  Оны  С.Ақайұлы 

ашқан.  И.Табынбайұлы  арнайы  ба-

яндама  жасаған.  Ол  қиын  заманды, 

Алаш  тұлғаларының  қайсарлығын 

айта  келіп:  «бірінші  рет  басталған, 

бұрын  ешкім  ескермеген  жұмыстың 

бар  ауыртпалығы  Ақаңның  басына 

түсты:  ойға-қырға  қуылды,  түрмеге 

түсті. Бірақ Ақаңның қайраты таспа-

са қайтпады, ақылы аспаса саспады. 

Өзінің  тізесін,  түрменің  терезесін 

үстел қылып, Ақаң қаламын тартпай 

жазумен  болды»  дейді.  Сөйтіп  дара 

тұлғаның  қайраткерлік  еңбегін  са-

намалап  жіктейді.  Сөзінің  соңынан 

Ақаңа  оқығандар  атынан  алтын  же-

тон  тапсырады.  Бұған  жауап  ретін-

де  Б.:  «Мен  –  халық  мұғалімімін. 

Оқуым  көп  емес,  аз.  Бірақ  білімімді 

халық  мақсаты  үшін  жұмсағаным 

рас. Менің істеген аз жұмысым сен-

дердің  де  қолдарыңнан  келеді.  Мен 

де  өздеріңдей  адаммын»  дейді.  Бұ-

дан  кейін  Башқұртстанның  толық 

құқықты  елшісі  Әміров,  Түркістан 

Алаш қозғалысы

84

мемлекеттік  Білім  кеңесінің  басшы-

сы  Хожаев,  Күншығыс  институты-

ның бастығы профессор Шейдт, Түр-

кістан  Халық  ағарту  комиссарының 

серігі  Голиков  сөз  алып,  қайраткер 

туралы  ж.  лебізін  білдіреді.  Б.  осы 

сапарында  Ташкентте  орныққан  зи-

ялылармен  кездесіп,  негізгі  мәселе 

бойынша пікір алмасады, ой бөліседі.

Ахметов  Қадыр  Әбілжанұлы 

(31.01.1953, Солтүстік Қазақстан обл., 

Шал  ақын  (бұрынғы  Сергеев)  ауд., 

Социал  а.)  –  тарих  ғылымдарының 

докторы, профессор. Ол өзінің еңбек 

жолын  ауылдық  мектепте  мұғалім 

болудан  бастаған.  1976  ж.  С.М.  Ки-

ров  атындағы  ҚазМУ-ды  бітірген 

соң  ҚазССР  Жоғарғы  және  орта 

арнаулы  оқу  орындары  министр-

лігінің  жолдамасымен  Целиноград 

инженерлік-құрылыс  институтында 

оқытушы болып істеді. Содан кейін 

ҚазМУ-дың аспирантурасын бітіріп, 

кандидаттық  диссертация  қорғады. 

1991-1996  ж.  Абай  атындағы  Алма-

ты  мемлекеттік  университетінде 

доценттік  қызмет  атқарды.  1996-

2004  ж.  Л.Н.  Гумилев  атындағы 

Еуразия  ұлттық  университетінде 

тарих  факультетінің  деканы,  кафе-

дра  меңгерушісі  қызметтерін,  2004 

ж.  наурызынан  бері  Еуразия  гума-

нитарлық  институтының  оқу  және 

ғылыми  жұмыс  жөніндегі  прорек-

торы қызметін атқарып келеді. 2003 

ж.  «ХХ  ғ.  20-30-ж.ндағы  Қазақстан 

мәдениеті («мәдени революцияның» 

концепциясы,  идеологиясы,  жүзеге 

асырылуы)»  атты  тақырыпқа  Отан 

тарихынан  докторлық  диссертация 

қорғады,  2006  ж.  профессор  атағы 

берілді.  Ғылыми  ізденістері  мәде-

ниет, интеллигенция және білім са-

ласының тарихына арналған. Өзінің 

педагогикалық  қызметін  ғылыми 

жұмыстармен  ұштастыра  отырып, 

ол  «Қазақстан  мәдениетінің  қилы 

тарихы» атты монографияның, 4 оқу 

құралы  және  90-нан  астам  ғылыми 

мақалалардың авторы. Оның зерттеу 

еңбектерінде  Алаш  қайраткерлері, 

олардың XX ғ. 20- ж.ндағы еліміздің 

мәдени-рухани  салаларындағы  қа-

рымды қызметі, қайраткерлік істері 

туралы  архив  құжаттары  негізінде 

зерделенген. 

Ахметов  Ілияс  (1987,  Қараған-

ды обл., Шет ауд., 4.) – журналист, 

зерттеуші.  1919  ж.  Семей  педаго-

гикалық  курсын  бітірген.  Еңбек 

жолын  бастауыш  қазақ  мектебінде 

мұғалім  болып  бастаған.  Мәскеу-

дегі Н.Нариманов атындағы Шығы-

стану  институтының  жапон  бөлім-

шесін бітірген. Осында оқып жүріп 

«Еңбекші  қазақ»  газетінің  Мәскеу 

мен Орынбордағы тілшісі қызметін 

атқарды.  І.Ахметов  1926-1928  ж. 

«Еңбекші қазақтың» тілшісі, бөлім 

меңгерушісі. 1928-1931 ж. аймақтық 

курстың  оқытушысы,  меңгерушісі 

(Қызылорда),  Қазақ  мемлекеттік 

университеті  жанындағы  жұмыс-

шы факультетінде ұстаз, әрі Респу-

бликалық  кітап  палатасының  қыз-

меткері болды. 1931-1933 ж. Казпед-

техникумда (Ташкент), 1934-1936 ж. 

Мемлекеттік  орталық  кітапханада 

(Алматы) қызмет атқарды. Ахметов 

ұстаздықпен  қатар,  зерттеу  жұмы-

старымен  айналысты,  оқулықтар 

жазды.  1934  ж.  «Қазақ»  сөзінің 

шығу  тегі  туралы»  зерттеу  жазды. 

Жарық  көрмеген  бұл  еңбектің  (6,5 

Е.Тілешов, Д.Қамзабекұлы

85

баспа  табақ)  қолжазбасы  сақтаулы. 

І.Ахметов 1936 жылдан бастап сая-

си қуғынға ұшырап, тұрақ-мекенін, 

жұмысын  жиі  ауыстырып  отырды. 

Ақыры 1938 ж. наурызында тұтқын-

далып,  «Алашорда  партиясының 

құрамында  болып,  кеңес  үкіметін 

құлатуға бағытталған белсенді жұ-

мыс жүргізді» деген жазамен атыл-

ды. 

Ә

Әбдешев  Марат  Ескендірұлы  – 

белгілі  зерттеуші,  мұражайтанушы. 

1945  ж.  Шығыс  Қазақстан  облысы, 

Марқакөл  ауданында  туған.  Әл  Фа-

раби  атындағы  ҚазМУ-дың  тарих 

факультетін  бітірген.  Қазақстанның 

мемлекеттік  орталық  мұражайын-

да  30  жылдан  астам  еңбек  етіп,  қа-

зақтың  көптеген  көне  мұраларын 

жинап,  зерттеп,  анықтаған.  100-ден 

астам ғылыми-танымдық мақалалар-

дың,  Базарбай  Мәметов,  Сатылған 

Сабатаев,  Мұхаметжан  Тынышба-

ев,  Уәлитхан  Танашев,  Ғұбайдолла 

Бердиев,  Шафқат  Бекмұхамедов  т.б. 

Алаш  қайраткерлерінің  өмірі  мен 

шығармашылығына  қатысты  көпте-

ген энциклопедиялық мақалалардың 

авторы. 

Әбдиманұлы  Өмірхан  (1953  ж. 

Жамбыл  обл.  Тұрар  Рысқұлов  ауд. 

Жақсылық а.) – әдебиеттанушы ғалым, 

филология  ғылымдарының  докторы, 

профессор.  әл-Фараби  атындағы  Қа-

зақ ұлттық университеті журналисти-

ка факультетінің деканы. 1976 ж. С.М. 

Киров  атындағы  Қазақ  мемлекеттік 

университетінің  филология  факуль-

тетіне түсіп, үздік білім деңгейін көр-

сеткені  үшін  М.В.  Ломоносов  атын-

дағы  Москва  мемлекеттік  универси-

тетінің  журналистика  факультетіне 

ауыстырылып,  оны  1982  ж.  бітірген. 

Университеттен  соң  Жезқазған  об-

лыстық  «Жезқазған  туы»  газетінде 

әдеби қызметкер болып істеген. 1983 

ж. қыркүйек айынан әл-Фараби атын-

дағы  Қазақ  ұлттық  университетінде 

Алаш қозғалысы

86

оқытушылық қызмет атқарып келеді. 

1983-1988  ж.  журналистика  факуль-

теті  телерадио  журналистикасы  ка-

федрасының  оқытушысы,  1988-1991 

ж.  ҚазҰУ-дің  филология  факуль-

тетінің  аспирантурасында  оқыған. 

1992  ж.  Ахмет  Байтұрсынұлының 

шығармашылығы бойынша «А. Бай-

тұрсынұлының  әдеби-публицисти-

калық  мұрасы»  атты  кандидаттық 

диссертация  қорғады.  1993-1995  ж., 

2001-2003  ж.  филология  факультеті 

деканының  орынбасары  қызмет-

терін  атқарған.  2007-2012  ж.  қазақ 

әдебиеті  кафедрасының  профессо-

ры,  меңгерушісі.  2012  ж.  ҚазҰУ-дің 

журналистика факультетінің деканы. 

2007  ж.  «Ұлт-азаттық  идеяның  ХХ 

ғасыр басындағы қазақ әдебиетінде-

гі  көркемдік  мәні  мен  жаңашылдық 

сипаты»  атты  тақырыпта  доктор-

лық  диссертация  қорғады.  Ә.  Алаш 

қозғалысы  кезеңіндегі  әдебиетті, 

оның  көрнекті  өкілдерінің  шығар-

машылығын  зерттеуге  үлес  қосып 

келеді.  Осы  ғылыми  бағытта  «Қа-

зақ газеті», «Ахмет Байтұрсынұлы», 

«Қазақ  әдебиетіндегі  ұлт-азаттық 

идея», «Қазақ әдебиетіндегі ұлтттық 

рух»  атты  монографиялық  зерттеу-

лері  және  ғылыми  мақалалары  бар. 

Сонымен  бірге  ғалымның  жоғары 

оқу  орындарының  филология,  жур-

налистика факультеттеріне арналған 

«ХХ  ғасыр  басындағы  қазақ  әдеби-

еті» оқулығында Алаш қаламгерлері 

Ш. Құдайбердіұлы, М-Ж. Көпейұлы, 

А.  Байтұрсынұлы,  М.  Дулатов,  М. 

Жұмабаев,  Ж.  Аймауытов,  т.б.  өмірі 

мен шығармашылығы баяндалған. 

Әбдіғазиұлы  Балтабай  1952  ж. 

Қарағанды  об.  Жаңаарқа  ауд.  туған. 

Ғалым,  филология  ғылымдарының 

докторы,  профессор.  1974-1978  ж. 

Әдебиет  және  өнер  институтын-

да  ғылыми  қызметкер,  1978-1987  ж. 

аралығында  «Лениншіл  жас»,  «Со-

циалистік  Қазақстан»  газеттерінде 

бөлім  меңгерушісі,  «Жалын»  жур-

налының жауапты хатшысы қызмет-

терін атқарған. 1987-1990 ж. ҚазҰПУ-

дың  аспиранты,  1990-1992  ж.  до-

центі,  1992-1998  ж.  аралығында  сол 

университеттің деканы болды. Қазір 

осы  университеттің  кафедра  меңге-

рушісі.  Шәкәрім  шығармашылығы-

на  арналған  ғылыми  еңбектердің 

авторы.  Алаш  қайраткерлері  көркем 

шығармашылығына  бойынша  мақа-

лалар жазған. Бірнеше ғылыми-зерт-

теу  еңбектердің,  оқулықтар  мен  оқу 

құралдарының авторы.

Әбдірахманов  Бейсенғали  (1888 

ж.т., б.Орал о., Ілбішін у., Жұбанышкөл 

б., қ.Қаратөбе а. – 1960 ж.) – алғашқы 

қазақ дәрігерлерінің бірі, Қазақстан-

да денсаулық сақтау ісін ұйымдасты-

рушы. Кедей шаруа отбасында туып-

өсті.  Болыстық  орыс-қазақ  мектебін 

бітіргеннен кейін мұғалім И.К.Маль-

ковтың көмегімен Орал қаласындағы 

қолөнер училищесіне түсіп, ат әбзел 

цехы  бөлімін  «әбзелшінің  қолқана-

ты» мамандығымен бітірді (1902-1907 

ж.).  Орынбор  мұғалімдер  мектебі-

не  түсе  алмағаннан  кейін  Оралдағы 

әк  зауытында  жұмыс  істеді,  ауылға 

келіп  мал  бақты.  1909  ж.  облыстық 

денсаулық  сақтау  бөлімінің  сти-

пендиясымен  Воронеж  ер  балалар 

фельдшерлік мектебіне түсті. Фельд-

шерлік мектепті 1911 ж. бітіріп, 1914-

1917 ж. ІІ учаске аталған алты болыс 

Қаратөбе  елінде  фельдшер  болып 

Е.Тілешов, Д.Қамзабекұлы

87

істеді.  Ақпан  революциясынан  соң 

М.Жолдыбаев,  Ж.Нияров,  Ү.Жама-

нов,  О.Исаев,  Х.Сағындықовтармен 

бірге  Алаш  қозғалысына  қатысты, 

Досмұхамедовтер  мен  Әлібековтер 

тобынан  бейтарап  ауыл  интелли-

генциясы құрамында болды. Азамат 

соғысы  кезінде  Х.Сағындықовпен 

бірге  елді  текетірескен  күштерден 

қорғайтын Қорғаныс комитетін құр-

ды,  70  адамнан  тұратын  халық  жа-

сағын ұйымдастыруға қатысты. 1920 

ж. қаңтарда Қызыл армияның 5-бри-

гадасы  Қаратөбеде  ұйымдастырған 

учаскелік  әскери-революциялық  ко-

митеттің хатшысы болды. Сәл кейін 

Жымпиты  уездік  денсаулық  сақтау 

бөлімінің  санитарлық-эпидемиоло-

гиялық бөлімінің меңгерушісі болып 

тағайындалды.  1922-1930  ж.  Орал 

губерниялық,  округтік  денсаулық 

сақтау бөлімінің дәрі-дәрмекпен жаб-

дықтау  қосалқы  бөлімінде  қызмет 

істеді.  1930-1931  ж.  ҚАКСР  Денса-

улық  сақтау  халық  комиссариаты-

ның  төрағасы.  Осы  қызметте  респу-

бликаның  медициналық  жоғары  оқу 

орындарының  тұңғышы  –  Алматы 

медицина  институтын  ұйымдасты-

ру  ісінің  басында  тұрды,  өнеркәсіп 

орындарында  –  Успен  кенішінде, 

Қоңыратта,  Қарағанды  облысында 

жаңадан  ауруханалар  ашу,  жұмыс-

шыларға  дәрігерлік  көмек  көрсету 

ісін ұйымдастырды. 

Әбжанов  Ханкелді  Махмұтұлы 

(11.10.1953,  Қарағанды  обл.,  Атасу 

кенті)  –  тарих  ғылымдарының  док-

торы  (1992),  профессор  (2007),  ҚР 

ҰҒА  мүше  корреспонденті  (2013). 

Қазіргі  әл-Фараби  атындағы  Қа-

зақ  ұлттық  университетінің  тарих 

факультетін  1976  ж.  бітірген.  Ең-

бек  жолын  Целиноград  инженер-

лік-құрылыс  институтында  филосо-

фия  және  ғылыми  коммунизм  кафе-

драсының  оқытушысы  қызметінен 

бастады.  1977-1979  ж.  әл-Фараби 

атындағы  Қазақ  ұлттық  универси-

тетінде КСРО тарихы кафедрасының 

оқытушысы. 1979-1993 ж. аралығын-

да  ҚР  ҰҒА  Ш.  Уәлиханов  атындағы 

Тарих және этнология институтында 

қызмет  етіп,  аға  лаборанттан  бөлім 

меңгерушісіне  дейінгі  жолдардан 

өтті.  1993-1999  ж.  Абай  атындағы 

Қазақ  ұлттық  педагогикалық  уни-

верситетінде  тарихнама  және  де-

ректану  кафедрасын  меңгерді.  1999-

2009  ж.  Астана  қаласындағы  Л.Н. 

Гумилев  атындағы  Еуразия  ұлттық 

университетінде  кафедра  профессо-

ры, кафедра меңгерушісі, «Еуразия» 

гуманитарлық  зерттеулер  ғылыми 

орталығы жетекшісінің орынбасары; 

2009-2011  ж.  Мемлекет  тарихы  ин-

ституты  директорының  1-  орынба-

сары;  2011  жылдан  ҚР  БҒМ  Ғылым 

комитеті Ш.Ш. Уәлиханов атындағы 

Тарих  және  этнология  институты-

ның  директоры.  «Учебное  пособие 

по истории Казахстана с древнейших 

времен  до  наших  дней»  (1992),  «Қа-

зақстан  тарихы.  Очерк»  (1994),  «На-

ука и техника СССР. Хроника» (1987, 

1988  ж.  Москвада  жарық  көрген), 

«Современный Казахстан. Стратегия 

успеха» (2008), «Большой Атлас исто-

рии  и  культуры  Казахстана»  (2008), 

«Астана.  Энциклопедия»  (2008), 

«История  Казахстана»  (т.4.  2010), 

«Қазақ  хандығы  тарихы:  құрылуы, 

өрлеуі,  құлдырауы»  (2011)  ұжым-

дық  зерттеулерді  жазуға  атсалысты. 

Алаш қозғалысы

88

600-ден  астам  ғылыми  және  ғылы-

ми-көпшілік зерттеулердің авторы. Г. 

Назарбаевамен  бірлесіп  жазған  «Қа-

зақстан:  тарих  пен  тағдыр»  (2003), 

«Қазақстан:  тарих,  тұлға,  теория» 

(2004). Д. Қамзабекұлымен, М.Серға-

лиевпен бірге шығарған «Тіл саясаты: 

тағылым мен тәжірибе» (2005) кітап-

тары  бар.  «Сельская  интеллигенция 

Казахстана в условиях совершенство-

вания  социализма»  (1988)  моногра-

фиясы,  «Қазақстан:  тарих,  тіл,  ұлт» 

(2007),  «Түркі  әлеміндегі  Қазақстан: 

іргелі  тарих  және  методология» 

(2011),  «Қазақстан:  ұлттық  тарих, 

идея,  методология»  (2014)  кітаптары 

Отан  тарихының  іргелі  мәселелерін 

зерттеуге  арналған.  Зерттеулерінде 

Ә.Бөкейхан,  А.Байтұрсынұлы,  С.Ас-

фендияров сынды тұлғалардың тари-

хи көзқарастарын, Алаш қозғалысы-

ның ұлттық идеясын зерттеді. 

Әділов  Байсейіт  –  Алаш  қозға-

лысына  қатысушы  қайраткер.  Ол 

1887 ж. бұрынғы Ақмола об. Ақмола 

уезінде туған. Ақмоладағы бастауыш 

училищені,  Омбы  мұғалімдер  семи-

нариясын бітірген. Омбыда, Ақмола-

да  уездік  және  болыстық  кеңселер-

де  хатшылық  қызмет  атқарған.  «Ақ 

Байсейіт» атанып, ел-жұртына бедел-

ді  болды.  Ауыл  балаларын  мектеп-

ке тарту ісінде көп еңбек етті. «Жас 

қазақ» ұйымын құрушылардың бірі. 

Ол 1917 ж. сәуір айында Ақмола об. 

қазақтарының  сиезінде  облыстық 

комитет  мүшелігіне  сайланған.  Осы 

ж.  Жалпы  мұсылман  сиезіне  Ақмо-

ла  облысынан  делегат  ретінде  ұсы-

нылған.  Осы  тұста  Алаш  қозғалы-

сы  қайраткерлерімен  бірігіп,  іргелі 

қоғамдық  жұмыстарға  атсалысты. 

Ақмоладағы кеңес өкіметін орнатуға 

қатысып, уездік депутаттар кеңесінің 

алғашқы құрамына мүше, уездік ми-

лиция  бастығы  болды  (1917-1918). 

1918 ж. жазы мен күзінде ақ гварди-

яшылар тұтқынға алды. Қазақ кеңе-

стерінің  Құрылтай  сиезінде  ҚАК-

СР-ы  ОАК-нің  мүшесі  болып  сай-

ланды.  Кейінірек,  кеңес  өкіметінің 

әділетсіз  саясатына  наразылық  біл-

діргені  үшін  қызметінен  қуылып, 

тұтқынға  алынды.  Абақтыдан  боса-

тылғанымен, 1928 ж. желтоқсанында 

ОГПУ жасағының тағы да тұтқында-

мақ болған әрекеті кезінде қарсылық 

көрсетіп, оққа ұшты.

Әділов  дінмұхамед  (Дінше, 

Мұқыш)  (1900,  бұр.  Сырдария  обл. 

Сарысу у. Шу бойы – 21.04. 1930, Ре-

сей  Федерациясы,  Мәскеу).  –  қоғам 

қайраткері,  ағартушы.  1909-1913  ж. 

Ақмола    баста-

уыш  училищесін-

де,  1913-1918  ж. 

Омбы  гимназия-

сында,  1919-1920 

ж.  Ташкент  уни-

верситетінде  білім 

алған. 1914-1918 ж. 

Омбыдағы  «Бірлік»  ұйымының  мү-

шесі. 1917 ж. көктемде облыстық қа-

зақ комитетінің жолдамасымен жер-

гілікті  қазақ  комитеттерін  құруға 

атсалысты.  Ақмоладағы  «Жас  қа-

зақ» ұйымын ашуға қатысады. 1918 

ж. Азамат соғысына қатысады. 1919-

1920 ж. аралығында Ташкенттегі Қа-

зақ ағарту институтының оқытушы-

сы.  Жетісу  облыстық  оқу  бөлімінің 

меңгерушісі, РК(б)П Семей губкомы 

қазақ  бөлімінің  жауапты  қызмет-

кері.  1920  ж.  қазан  айында  өткен 

Е.Тілешов, Д.Қамзабекұлы

89

Қазақстан  кеңестерінің  Құрылтайы 

сыртынан  Қазақ  мүшесі  етіп  сайла-

ды. 1920-1921 ж. Қазақ Ішкі істер хал-

комының  орынбасары.  1921-1923  ж. 

Түркістан  Республикасы  ОАК,  Сы-

рдария  облаткомының  және  Әулие-

ата уездік аткомының уәкілі ретінде 

ас  маңызды  еларалық  мәселелерді 

реттеуге  жетекшілік  жасайды.  1923-

1925 ж. Қазақ ағарту институтының 

оқытушысы,  директоры.  ТүркАКСР 

Халық  ағарту  халкоматында,  Сыр-

дария  облаткомы  мен  губерниясы 

сотында, Қазақ АКСР Халық ағарту 

халкоматында  қызметте.  1925-1926 

ж.  тұңғыш  Қазақ  ұлттық  театрын 

(қазіргі  М.Әуезов  атындағы  Қазақ 

мемлекеттік академия драма театры) 

ұйымдастырушысы, директоры. 1928 

ж. «Алаш ісі» бойынша тұтқындала-

ды. 1930 ж. Мәскеудегі Бутырка түр-

месінде атылған. Қазақ КСР Жоғарғы 

Сотының  1988  ж.  4  қарашадағы 

шешімімен ақталды. 

жүктеу 6.87 Mb.

Поделитесь с Вашими друзьями: