. 5 .   С Ы Н   Е С І М Н І Ң   З А Т Т А Н У   П Р О Ц Е С І

Қай тілде бөлсын,  сөз таптары арасында бір- 

біріне  ауысу,  алмасу прөцестері  бөлып отырады. 

Осымен  байланысты  сы нды қ  белгіні  білдіретін 

создер сөйлеу қажеттілігіне қарай  заттық ұғымда 

қөлданылады.  Сын  есімнің  көптеліп,  септеліп, 

тәуелденіп  келіп,  зат  есімге  ауысып,  заттанып 

қөлданылуы  - субстантивтену процесі деп атала- 

ды.

Сын  есім  мен зат есім тек лексика-сем анти- 

қабілеттілігі  ж а ғы н а н   да  аж ы раты лады .  Зат 

есім нің  негізгі  қызметі  заттық  ұғы м ны ң атауын 

білдіру бөлғандықтан да, жеке дара еркін қолда- 

ныла  беретін  болса,  сын  есім нің  семантикалы қ 

м ағы насы  заттық сапаны  білдіріп,  белгіні,  сы н- 

ды,  сипатты,  қасиетті т.б.  көрсету бөлғандықтан 

да,  негізінен, жеке дара қөлданылмай,  өзі аны қ- 

тап тұратын затқа тәуелді бөлып,  сөнымен тірке- 

се жұмсалады.  Сын  есімнің бұл  қөлданылу ерек- 

шелігі  әр  кезде  бірдей  сақтала  бермейді.  Кейде 

заттың сы нды қ,  сапалы қ т.б.  белгісін  білдіретін 

сын  есімдер әдеттегі  қөлданылу қалпынан ауыт- 

қы п,  заттың  атауы  ретінде  де  ж ұмсала  береді. 

Ондай жағдайда зат есім түсіріліп айтылып, сын 

есім  сөл  түсірілген  зат  есімнің  қызметін  атқа- 

рып, заттық мағынада қөлданылады. Демек, суб- 

стантивтенген сөздердің мағыналары  кеңи түседі, 

әрі өзінің негізгі  қызметін  атқарып, әрі жаңа зат- 

ты қ  м ағы на үстеледі.  Ө ңш ең ж албағай тымақ- 

(Ж ансүгірөв).  Бізге  ханның емес қараның, бидің 

емес бүқараның тілегін өрындайтын  өкімет керек

468

жүктеу 38.54 Mb.

Поделитесь с Вашими друзьями: