Бағдарламасы бо й ы н ш а ш ы ға ры л д ы лп Қ азақ грамматикасы. Ф онетика, сөзжасам, морфология, синтаксис

ерекшелігі  бар.  Біздің тілімізде  бұл  ж ұрнақ  өте 

өнімсіз, ж алғы з бір сан есімінен  ғана сөз жасай 

алады,  басқа  тілдерде  ол  онімді  қосы м ш а,  оны 

топты қ  сан  есімдердің  жасалуында  айтқанбыз. 

Сонымен бірге бұл жұрнақтың беретін  м ағы на- 

сында да  басқа  тілдердегідей  топты қ  мән  ж оқ, 

біздің тілімізде оның болжал мағынасы бар.  Мы- 

салы:  Шыдар ем  күйіп, мен жанып, Айында бірер 

көрсем  де  (Абай).  Онда  екі-үш -ак  күлынды  бие, 

бірер ғана бүзаулы сиыр бар (М ұқанов).

Кейдеб//? сан есімнің өзінің де ешбір қосым- 

шасыз болжал  м ағы на беруі де кездеседі.  Мыса- 

лы:  Әлі бір бес жыл окығым  келеді (М үсірепов). 

5.6.2.  Болжалдық  сандардыц  аналитикалық 

тәсіл  арқылы  жасалуы

Болжалдық сан  есімнің аналитикалы қ тәсіл 

арқылы  жасалуы  да  өте  өнімді,  оны ң  өзі  іштей 

бірнеше түрлі. Олардың негізгілеріне тоқталайық:

1.  Есептікж әне жинақтау сандардың қосар- 

лануы  болжалдық  м ағы на  туғы зады .  Мысалы: 

2. Есептік сан есімдерге шылаулардың тіркесуі 

арқылы болжалдық сан есім жасалады.  Мысалы: 

Түбектің аумағы кырык-елуге жуык гектар. Жасы 

отыз-кырык шамасында (Сейфуллин).

1)  Атау тұлғалы   есептік  сан  есімге  шакты, 

оған болжалдық мағына қосады: жүз шакты, мың 

глары  етептік сан  есімге  тіркесіп,  одан  болжал- 

ды қ сан есім жасайды. Гектарынан 2 0 0 центнер- 

ден артык астық алу м үм кін емес  (М ұстафин). 

Қүрылыс  жүмысына  екі  мыңнан  астам  адам 

шықты  (М ұқанов).  Біздегі бір эйел  жүз  саулық- 

тан жүз жетпістен аса қозы алды (М ұстафин). 

Астам,  аса,  артық шылаулары ш ығы с септіктегі 

есептік санға тіркеседі.  Ол ж оғары дағы   мысал- 

дан  көрініп тұр.

3)Жақын, тарта, таяу, жуық септеулік шы- 

лаулары  барыс септіктегі есептік сан ға тіркесіп 

оған  болжалдық  м ағы на  қосады:  жүзге  жуық, 

4)  Е септік  с а н ға  т алай,  бірнеше,  элденеше 

сияқты белгісіздік есімдіктері тіркесіп,  оған бол- 

жалдық  м ағы на  қосады.  М ысалы:  бірнеше жүз

сияқты сөз таптары ның тіркесі  контекске байла- 

нысты,  сонды қтан  оларды  сан  есімнің  сөзжаса- 

мына ж атқызу қиы н.