і і
-
д
алмасуы (тауның -
таудың, үйнің - үйдің) қазақ тілі мен озге түркі
тілінің (айталық, озбектілінің) өзгешелігі сияқты
корінуі мүмкін.
Ш ындығы нда, қазақ тіліндегі#/ду-дь///, үй-
дің тү р ін д е д ы б ы с та л у қ а та р т ұ р ғ а н үнді
дыбыстары ның ун, йн (тау-ның, үй-нің) керігу
(диссимиляция) үрдісімен н-д алмасуы пайда
болғанын көрсетеді.
Одай болса, тауның, үйнің деп айтушы
тілдерде керігу үрдісі болмаған да, қазақ тілінде
жүзеге асқан деп түсінгеніміз абзал.
Бұлай баяндамайы нш а, м орфонологиялық
құбылыстарды танып білудің озі қиын. Осы кезге
дейін біз тұлғаларды ң (морфемалардың) қалай
айтылатынын біліп алдық. Ал олардың неге солай
айтылатынын білу үшін себеп болған үрдістердің
жайын үйрену морфонология міндеті болып
отыр.
Ендеше, қазіргі қазақ тіліндегі м орфоно-
логиялық дыбыс алмасу жайын сөз еткенде, коне
ізімізге де қарайлайм ы з, жергілікті сөздерді де
огейсімейміз.
М орфонологиялық дыбыс алмасулар тұлға
(морфема) жігінде жэне тұлға жігінен тыс жүзеге
асуы мүмкін. М әселен, ары-әрі варианты ның
пайда болуы тіл арты [а] ды бы сы ны ң тіл алды
[э] дыбысына алмасуы тұлға жігінен тыс жүзеге
асса, арырақ-әрірек варианттарының арағырақ-
әрегірекЬопып айтылуы тұлға ж ігіндеыАа және
іАе дыбыс алмасуын туғы зған.
Поделитесь с Вашими друзьями: | 
