Бағдарламасы бо й ы н ш а ш ы ға ры л д ы лп Қ азақ грамматикасы. Ф онетика, сөзжасам, морфология, синтаксис

жұмсалып,  сөйлеуші тарапынан бұйрық түрінде 

эмоциялы   өңмен  қатқыл  айтылса,  онда  екпін 

олардың бірінші  буынына түседі.  Мысалы:  Бұл 

Егер  ж о ғары д ағы   сөздерді  тағам ,  ж еміс 

түрлерін білдіретін салма, кеспе, алма, жарма  не- 

месе корме, тартпа сықылды зат есім мағынасын- 

да қолданатын  болсақ,  онда екпін  бұл  сөздердің 

соңғы  буынына  түседі.  Мысалы:  Салма  әлі  ыс- 

С өз  етілген 

ж айлардан  қа за қ   тіліндегі 

екпіннің бірқатар грамматикалық формаларды бір- 

бірінен  ажыратуда  қы зметі  бар  екені  ай қы н  

көрінеді.  Бірақ  оны ң  есесіне  екпін  орныны ң 

өзгерісі арқылы бір сөз табына жататын сөздердің 

лексикалы қ-сем антикалы қ  тұрғыдан  құбылуы 

қазақ тілінде байқалмайды.  Бір сөз табына жата- 

тын лексикалы қ омонимдер екпін жөнінен бір- 

бірінен дараланбайды.  Контекстен жырып алын- 

ған бір сөз табына жататын омонимдердің лекси- 

калық  мәнін  олардың  екпініне  қарап  ажырату 

мүмкін емес, өйткені жеке-жеке алғанда олардың 

бәрінің екпіні сөздің соңғы буынында тұрады.

балдак  “ж үзік” -  балдак  “аяғы   кем  адамдар- 

дың  таяныш ы”,  шабак  “майда  балық”-  шабак 

“дөңгелектің  ш аб ағы ” ,  тебін  “аяқпен  тебуді 

білдіретін етістік” - тебін “жылқының қысқы жай- 

ылымы”, жылауык “малдың ішіндегі жылауығы”-

жылауык “жылампаз, жылай беретін”, жылу “ыс- 

ты қты қ”-  жылу  “көмек,  жәрдем”  т.б.  Мәселен, 

жасалған тұлғалардың да екпіні бірдей, бірақ бірі 

есім, бірі етістік қызметінде жұмсалған. Омоним- 

дер  бір-б ірін ен   екпін  арқы лы   даралан бай ды , 

екеуінің де екпіні сөздің соңғы буынында.